GENEL BİLGİLER

 

İl merkezi, kuzeyde ve kuzeybatıda Kahramanmaraş, kuzeydoğuda Yavuzeli, doğuda Nizip, güneydoğuda Oğuzeli, güneyde Kilis, güneybatıda İslâhiye ve batıda Nurdağı ile çevrilidir. Antep! in doğusunda Şanlıurfa, batısında Osmaniye ve Hatay, kuzeyinde Kahramanmaraş, güneyinde Suriye, kuzeydoğusunda Adıyaman ve güneybatısında Kilis illeri bulunmaktadır. Güneyde Hatay ve Osmaniye sınırını oluşturan Amanos (Nur) Dağları yer almaktadır.

Nur Dağları ile arasında kalan bölgede taban araziler yayılmıştır. Doğu kısmında bu dağlardan doğup Fırat Nehri'ne boşalan Karasu ve Merzimen Çayı boyunca vadi tabanı ve etek araziler göze çarpmaktadır. Gaziantep İlinin geriye kalan güney ve güneydoğusundaki dalgalı ondüleli arazilerin yanında Barak Ovası olarak anılan doğuda Fırat Nehri, güneyde Suriye sınırı boyunca düz ve hafif meyilli taban araziler yayılmış durumdadır.[1]

Gaziantep, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi arasında bulunan Güneydoğunun en kalabalık şehridir. Nüfus Bakımından Türkiye'nin 6.Büyük Kentidir. [2]Sanayi ve gelişmişlik bakımın dan da Güneydoğunun en gelişmiş şehridir.  Gelişmişlik açısından Türkiye'nin 20. büyük ili olarak gösterilir.

 

GAZİANTEP’İN NUFUSU VE İLÇELERİ

Gaziantep, nüfus bakımından Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en büyük ilidir, Türkiye'nin ise 6. en büyük ilidir. Gaziantep'te nüfus 1.753.596 kişidir. Nüfus yoğunluğu, merkez ilçelerde kilometrekarede 421 kişiyi aşmaktadır.

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 70 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir.

 

 

Gaziantep’te 9 ilçe 13 belde ve 1 büyükşehir Belediyesi olmak üzere toplam 23 belediye bulunmaktadır.[3]

 

Türk ve dünya mutfakları arasında ayrıcalıklı bir yere sahip olan Gaziantep mutfağı yaklaşık 250 çeşit yemeği ile Türkiye’nin en zengin mutfağına sahiptir.[4]  Gaziantep mutfağının en ünlü yemekleri genellikle kebaplardan oluşur. Alinazik kebabı, albiberli patlıcan kebabı, simit kebabı, orman kebabı, soğan kebabı, tike kebabı, külbastı, altı ezmeli kıyma kebabı Gaziantep kebaplarındandır.  Ayrıca baklavaları ile de çok meşhur olan Gazi antep’te Bakırcılık, dokumacılık, gümüş işleme,  sedefcilik, oymacılık, zurnacılık  ( Bkz: kaybolanelsanatlari.html )  gibi çok çeşitli el sanatlarının üretimi ve pazarlanması devam etmektedir.Bu bakımdan Gaziantep geleneksel Türk Kültürü açısından da yaşayan bir müze kenttir.

Gaziantep, Şehitkâmil ve Şahinbey olmak üzere iki anakent ilçeye ayrılmıştır. Gaziantep, Türkiye'nin ve Dünya'nın da hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Dünyanın ilk tapınaklarının bulunduğu   Göbeklitepe  urfa  ile Gaziantep aynı ova ve coğrafik bölge içinde yer alır.     Gaziantep tarihinin devreleri Paleolitik, Kalkolitik, Neolitik dönemler Tunç Çağı, tarih_öncesi_caglar_ve_uygarligin_olusumu   )  Hitit  Med, Asur, Pers, , Selökidler, Roma ve Bizans, İslam ve Türk devirleri olarak sıralanabilir. Bu dönemlerin izlerini günümüzde açık bir şekilde görmek mümkündür.

Gaziantep'in Anadolu ile Orta Doğu arasında bir konumda bulunması ve liman kentlerine yakınlığı pek çok el sanatı dallarının şehirde hala yaşatılıyor olması ve bunların üretiminden gelir elde ediyor olması, sanayide yaptığı ilerlemeler, Suriye ve Irak’a yakın olması üretimlerinin orta doğuya pazarlanması Gaziantep’i önemli bir kent haline getirmektedir.

 

 

GAZİANTEP’İN SİMGELERİ

 Gaziantep’in simgeleri arasında Gaziantep Kalesi, baklava, antepfıstığı, Zeugma_kenti , kutnuculuk, el işlemeciliği, yemenicilik, sedef işlemeciliği ve bakırcılık sayılabilir. ( Bkz: -kaybolan el sanatlari.html )

 

ANTEP ADI NEREDEN GELMEKTEDİR.

Gaziantep'in bilinen en eski adı Romalılar tarafından verilen Antiochia ad Taurum'dur. "Antiochia ad Taurum", Latince "Toroslar'ın karşısındaki Antakya" anlamına gelir. Daha sonra şehri ele geçiren Araplar şehre Ayıntap demiştir. [5]

Urfalı Mateos ve Papaz Griro’nun, 1124 – 1155 yılları arasındaki seferlerde, Arapların Ayıntab adını verdikleri şehirden Hantap ( Hamptan ) diye söz ettiği anlatılmaktadır. Arapça “ parlak pınar ” anlamına gelen Ayıntab, Ermeni kaynaklarında Anthapt olarak geçer. Gaziantepli tarihçi Bedrüddin AYNİ’nin ifadesiyle Antep’in eski adı “Kala-i Füsus”dur. Milli Mücadeleden sonra 6 Şubat 1921 tarihinde T.B.M.M. tarafından “gazilik” unvanına layık görüldüğünden “Gaziayıntab” olmuştur. 1928 yılında ise, şehrin adı GAZİANTEP olarak değiştirilmiştir.[6]

 

 

Tarihçesi

İlk çağlar

Bölge tarihinin Alt Paleolitik (Eski taş) dönemine kadar uzandığı ortaya çıkmıştır.  Mezopotamya ’nın “ Tel Halal “ ve “ El Obeyd “ boyalı çanak-çömleği burada da görülmüştür. İlk Tunç Çağ buluntularına, Gedikli, Tilmen Höyük, Sakçagözü, ve Zincirli kazılarında rastlanmıştır. [7]  Zeugma antik_kenti nden çıkarılan ve şu anda Gaziantep Zeugma_ Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen mozaikler ve diğer antik eserler bu ilin tarihini belirtir. [8]

 

Günümüzdeki Gaziantep'in yakınlarında bulunan Dülük (Dolikhe ya da Doliche) bu yöredeki en eski kenttir. Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir.  Özellikle Tilmen Höyükteki kazı çalışmaları sonucu bulunan ev ve yapı kalıntıları, Tilmen Höyük’ün M.Ö. 3000’in sonlarında yoğun nüfuslu bir yerleşim yeri, belki de bir krallık olduğunu göstermektedir. Boğazköy’de (  Hattusas_Bogazköy ) bulunan Naram Sin tabletlerinde Amanos bölgesindeki bir kraldan söz edilmektedir. Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı'ndan sonra bir sürekli yerleşim yeri hâline gelebilmiştir. Bu kent, İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.[9]

İlk kurulduğunda Babil_medeniyeti  ve   yönetimi altında kalan kent, MÖ 1700'lü yıllarda Hititler'in eline geçer. Hititler döneminde Gaziantep yöresinde önemli kültür merkezleri de oluşmuştur. Bunların en önemlileri Karkamış, Zincirli ve Sakçagözü’dür.[10]   Hititler' den sonra Misirlilar  yönetimine geçen kent,  kronolojik sırayla M.Ö. 1800'de Hititler ile başlayan tarihi devirleri M.Ö.85O- 612 yılları arasında Asurlular, M.Ö. 612-333 yılları arasında Medler ve Persler, M.Ö.333- M.S.395 yılları arasında Helenistler, M.S. 395-638 yılları arasında ise Bizanslılar dönemi olarak devam etmiştir. [11]

Romalıların kurduğu, Dülük yakınlarına Antiochia ad Taurum adlı kent İsa'nın havarilerinden Yuhanna'nın Hıristiyanlık'ı yaymak için seçtiği merkezlerden biri olmuştur.[12] Kent, MS 395 yılında Bizans İmparatorluğu'nun eline geçer. MS 636 yılında halife Ömer bin Hattab’ın komutanlarından Ubeyd Bin Cerrah ve Halid Bin Velid , Yermuk Savaşından sonra  Ayıntap ve Hatay yöresini Bizanslıların elinden alır.[13]

Abbasilerin zayıflamasından sonra  Gaziantep Türk, Arap, Hıristiyan halk toplulukları iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde ise Mısır Tolunoğlu Devleti (868-905), Mısır Fatımileri ( 968-1022 ), Halep ve Musul Atabeyleri ve Türk Beyleri yönetiminde kalmıştır.

1071 yılında Alp Arslan'ın Malazgirt Savaşı'ndaki zaferinden sonra kent Selçuklu yönetimine geçer. Bir dönem Eyyübilerin eline geçen kent, 1270 yılında Moğolların Ayıntap'a saldırmasıyla, 1389 yılında Dulkadiroğulları'nın ve 1471 yılında Memlük Devleti'nin egemenliğine geçmiştir.

 

Osmanlı yönetimi

1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Muharebesi'ndeki zaferinden sonra Ayıntap, Osmanlı yönetimine geçer. Osmanlılar döneminde kente çok sayıda cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiştir. 1516–1596 yılları arasında kent, üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de çok gelişmiştir. 1641 ve 1671 yıllarında iki defa kenti ziyaret eden Evliya Çelebi, kentte 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve bir de kapalı çarşı olduğunu yazar.  Evliya_Çelebi_ seyehatnamesi nde "Dünya yüzünden geniş bir ili, göz alıcı büyük yapıları her yerden aranan eşyası, birçok mezraları, bolluk ve verimliliği, bitimsiz yiyecek ve içecek pınarları ve ırmaklarıyla burası 'Şehr-i Ayıntab-ı Cihan'dır" der.  [14] Osmanlı döneminde Ayıntap, önce Maraş sonra da Halep eyaletinde yer almıştır. Buna rağmen Ayıntap'ın kültürü Arap kültüründen fazla etkilenmemiştir.

 

Antep savunması

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Antlaşması'yla Osmanlı devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 yılında Antep, Birleşik Krallık'a bırakılmıştır. Böylece Antep Mondros Mütarekesinin 7. maddesine dayanarak 15 Ocak 1919’da İngilizler tarafından işgal edildi.  Ekim 1919 sonunda İngilizler, Antep’i Fransız işgaline terk ettiler. 5 Kasım 1919’da tamamı Ermeni gönüllülerinden kurulu Fransız Birlikleri Antep’e girdi. [15]

Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep'e yerleşmesi üzerine direnişe başlar. 1920 yılının Ocak ayında Karayılan komutasındaki çeteler, Fransızların bir süvari birliğini pusuya düşürür. Şahin Bey, 200 kişilik milis gücüyle 1920 yılının Mart ayına kadar Antep'teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Antep halkı, 9 Şubat 1921'de teslim olur. Savaş tam 10 ay sürdü.  [16]. 25 Aralık 1921'de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

 

GAZİANTEP TARİHİ MEKANLARI

 

Gaziantep Kalesi,

Gaziantep'in merkezindeki bir tepeye kurulmuş olan kale. Ne zaman inşa edildiği bilinmemekle birlikte, Roma döneminde gözlem amaçlı kullanıldığı bilinmektedir. Kale, tarih boyunca birçok kez tamir edilmiş ve son halini 2000'li yılların başında yapılan bir onarımla almıştır.

Daire biçimindeki kalenin çevresi 1200 metredir. Duvarları taş bloklardan yapılmış olup 12 kulesi ve burçları vardır. Asıl kale kapısından girince, kalenin iç kesimlerine ve üstüne doğru açılan iki yol vardır. Sola açılan yoldan, kalenin üst kısmına ulaşılır. İç kesimlerine doğru devam eden yoldan ise; galeri, dehliz ve kale odalarına ulaşılır. Kalede ana kütle altında ise bir su kaynağı bulunmaktadır. Memluklular, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar ihtiyaca göre kaleyi zaman zaman onarmışlar ve buna dair de onarım kitabeleri koymuşlardır. Kale ikinci defa, 1481 yılında Mısır Sultanı Kayıtbay tarafından elden geçirilmiştir. Ana kapı üzerinde yer alan kitabeden, ana kapı ve kale köprüsünün iki yanındaki kulelerin, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1557 yılında yeniden yaptırıldığı anlaşılmaktadır.[17]

1989 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Gaziantep İl Özel İdare Müdürlüğü tarafından tahsis edilen ödenekler ile aralıklı yapılan kazı ve yenileme çalışmaları ile kalenin çevresi belirlenmiş, koruma duvarı yapılmış, çıkış yolu ıslah edilerek, taş döşenmiş, yaklaşık 190 m. uzunluktaki galeri temizlenmiş, sur bedenleri onarılarak yükseltilmiştir. [18]

Kale, günümüzde "Gaziantep Savunması ve Kahramanlık Panoraması Müzesi" olarak kullanılmaktadır. Gaziantep'in gösterdiği savunma 45 dakikalık bir belgeselle kale içerisinde gösterilmektedir. [19]

• ·         Rumkale
• ·         Araban Kalesi
• ·         Tılbaşar Kalesi

Şehirdeki diğer kalelerdir.

 

Araban Kalesi

Araban ilçe merkezinde bulunan yüksek ve üzeri oldukça düz olan prehistorik bir höyük üzerinde yer almaktadır. Kalenin gözle görülen kalıntıların hemen hepsi ortaçağda yapılmış kale-şehirden kalanlardır. Ortaçağ kalesinin planını ve detaylarını elde etmek henüz mümkün olmamıştır. Tepe üzerinde blok taşlarla inşaa edilmiş, camii olarak kullanılmış büyük bir yapı dikkati çekmektedir.

 

Rumkale

Gaziantep İli, Yavuzeli İlçesi, Kasaba köyünün yakınında bulunan Rumkale; Gaziantep şehir merkezinden 62 km. Yavuzeli’nden ise 25 km. uzaklıkta, Merzimen Çayı’nın Fırat Nehri ile birleştiği yerde, dik kayalar üzerindedir. Kalede beden duvarları ve burçlardan başka, bugün görülebilen kalıntılar arasında Şair Aziz Nerses kilisesi, Barşavma manastırı, su sarnıçları ve su kuyusu sayılabilir.

 

Tılbaşar Kalesi

Gaziantep İli Merkez Oğuzeli ilçesinin yaklaşık 12 km. kadar güneydoğusundaki Gündoğan köyünde yer alan Tılbaşar Kalesi, M.Ö 3000 yıllarına kadar giden ve tunç çağlarından itibaren iskan görmesinden dolayı oluşan birikimle oldukça yüksek görünen Tılbaşar höyüğünün üzerinde yapılmıştır.

 

Naib Hamamı,

Gaziantep'te bulunan tarihi bir hamamdır. Hamam, hemen Gaziantep Kalesi'nin güneyinde bulunur. Bu hamam, ödüllü Kültür Yolu Projesi sayesinde 2009 yılında restore edilmiştir. 1640 yılında yapılmıştır.[20]

 

GAZİANTEP’TE HANLAR CAMİLER BEDESTENLER

 

Gaziantep’te vaktiyle 31 Han vardı. Bunlardan bir kısmı yıkılarak yok olmuş, bir kısmı ise mimari yönden değişikliğe uğrayarak varlıklarını devam ettirmektedir. XIV. ve XV. yüzyıllarda yapılıp günümüzde eski fonksiyonlarını kısmen veya tamamen sürdüren, hanlar şunlardır. Şıra Hanı, Tuz Hanı, Paşa Hanı (Lala Mustafa Paşa Hanı) Mecidiye Hanı, Emir Ali Hanı, Anadolu Hanı, Kürkçü Hanı, Belediye Hanı, Elbeyli Hanı, Yeni Yüzükçü Hanı, Tütün Hanı, Hacı Ömer Hanı, Büdeyri Hanı, Millet Hanı ve Yeni Han’dır.[21]

İl merkezindeki bedestenler Zincirli Bedesten, Hüseyin Paşa Bedesteni ile yan yana ve birbirine bitişik olarak yapılan Kemikli Bedestendir.

İl merkezinde olan ve sayfamızda bilgi vermediğimiz diğer tarihi camilerde bazıları : Kozluca Camii, Hacı Veli Camii, Karagöz Camii, Kanalıcı Camii, Bekirbey Camii, Çınarlı Camii, Şahveli Camii, Ayşebacı Camii, Hüseyin Paşa Cami, Ağa Cami , Nuri Mehmet Paşa Cami, Kozanlı Cami, Karatarla Cami, Tahtani(Tahtalı) Cami, Tahtani(Tahtalı) Cami, Ahmet Çelebi Cami, Bostancı Cami, dir.

Bayaz Han

Bayaz Han ya da Beyaz Han, Gaziantep'te bulunan tarihi bir handır. Han, Bayaz Ahmet Efendi tarafından 1909 yılında inşa edilmiştir. Han 2009 yılında restore edildi. Şimdi ise müze olarak kullanılmaktadır.

 

Büdeyri Hanı, İncioğlu Hanı ya da Elbeyli hanı,

Han 1890 yılında Osmanlı tazında inşa edilmiştir. Bir avlusu ve iki katı vardır. Osmanlı tarzının pek çok özelliğini taşıyan han da ayrıca bir sabun atölyesi vardır. Üst kat, yolcuların konaklaması için inşa edilmiştir. Bina, kare bir planla inşa edilmiştir.

 

Bakırcılar Çarşısı,

Gaziantep'te bulunan tarihi bir çarşıdır. Çarşı, adını orada satılan bakır eşyalardan almıştır. Bakır işçiliği Gaziantep’te 400 yıllık geçmişi olan bir el sanatıdır.

 

Kemikli Bedesten

19.yüzyılda (1865) Müftü Hacı Osman Efendi tarafından yaptırılmış 15X60 ebadında olan iki bölümlü, dikdörtgen planlı ve kesme taştan yapılmış bir yapıdır. Temel kazıları sırasında kemik bulunduğu için adına halk tarafından Kemikli Bedesten denmiş ise de asıl adı Mecidiye Bedestenidir. Çatısı oval şekilde yapılmış olan bedestenin, doğu ve batı bölümlerinde ikişer girişi bulunmakta ve içerisinde 72 dükkân bulunmaktadır.

 

Zincirli Bedesten

XVIII. yüzyılda Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan Zincirli Bedesten, halk arasında “ Kara Basamak Bedesteni” olarak bilinir ve günümüzde et hali olarak kullanılmaktadır. İçinde 80 dükkan bulunan bedestenin beş kapısı bulunmaktadır. Güney kapısındaki dört mısralık kitabenin yazarı kusiri’dir. Biri kuzeyden güneye, diğeri doğudan batıya uzanan ve birbiri ile kesişen iki bölümden meydana gelmektedir.[22]

 

ŞİRE HAN

Şirehan ve yanındaki Yemişhan tarihi dokusuna sadık kalarak restore ettirilmiştir. Yapılan tadilat sonucu, inşaat alanı ve kapsamı genişletilen Gaziantep Şirehanı kompleksinde 1 otel, yemişhanı içerisinde bir restaurant, süpermarket, kebapçı restaurant, ev eşyaları pazarlaması yapılacak 2 katlı showroom, çeşitli ölçülerde 35 işyeri, 270 araçlık kapalı otopark yer alacak.

 

 

Boyacı Camii, diğer adıyla Boyacıoğlu Camii,

Gaziantep'te bulunan tarihi bir camidir. Caminin yapılış tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte minberinde bir kısmın 1357'de Memlüklüler döneminde bitirildiğine dair kitabe bulunmaktadır. Başka bir kitabede ise 1575 yılında onarımdan geçirildiği belirtilmektedir. Bu caminin en önemli özelliklerinden biri de dünyada eşine ender rastlanan bir minbere sahip olmasıdır.

Kurtuluş Camii

Gaziantep'in Tepebaşı mahallesindedir. 1873 - 1892 yılları arasında Sarkis Balyan tasarımına göre taş ustası Sarkis Taşçıyan tarafından inşa edilmiştir. Meryem Ana ( St. Mary ) Kilisesi olarak da anılan bu yapı 1100 metre kare alan üzerinde kurulu olup yerden yüksekliği 30 metredir.

Ana mekânın ortası yuvarlak kasnaklı, oldukça yüksek kubbelidir. Kesme taştan yapılan duvarlar üzerinde ilk iki sırada sivri kemerli, üst sırada da yuvarlak pencereler bulunmaktadır. Yapının üzeri kırma bir çatı ile örtülmüştür. Mihrap, dikdörtgen bir niş şeklinde dışarıya çıkıntılıdır. Yapı, ana hatları itibari ile gotik üslubu yansıtmaktadır. Sonradan eklenen minare, kare kaide üzeride yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Cumhuriyetin ilanından sonra ülkeyi terk eden Ermeniler nedeniyle cemaat yok denecek kadar azalmış ve kilise uzun bir süre boş kalmıştır. Daha sonra ise, 1980 yılında hapishane olarak kullanılmıştır. 1984 yılında tamirata alınan kilise, 1988 yılında ise cami olarak ibadete açılmıştır. [23]

Ali Nacar Cami:
Tabakhane bölgesi Yaprak mahallesinde Alleben Deresi’nin akışına göre sol tarafında bulunmaktadır. Vesikalarda Ali adında bir marangoz tarafından yaptırıldığı görülmüştür. Müezzin mahfiline çıkan merdiven üzerinde 1213 Hicri tarihi yazmaktadır. Bu hicri tarihin caminin onarım tarihi olduğunda birleşilmektedir.

Handaniye (Handan Bey) Cami:
Karagöz mahallesindedir. Bu camiye Handan Bey Camii de denilmektedir. Caminin Miladi 1647 yılındaki kayıtlarda ismi Handan Bey olarak geçmektedir. Antep’te yaşamış Erzincanlı beylerin en fakiri sayılan Handan Ağa tarafından yaptırılmıştır. Gelir getiren bir de saraçhanesi olan cami, Miladi 1791 yılında yeniden yapıldI.

Şeyh Fethullah Cami Ve Külliyesi :
Kepenek mahallesinde bulunmaktadır. Halk arasında bu camiye “Aşağı Şeyh Camii” de denilmektedir. Caminin banisi, keramet sahibi ve ermiş bir kişi olan Şeyh Fethullah ; Halife Hz. Ebubekir soyundan gelmektedir. Hicri 971 (Miladi 1564) tarihinde yapılmıştır. Harim, ortada sekizgen taş ayağa oturan ve yelpaze şeklinde açılan tonozlarla, askı kemerlere bağlanan bir örtü sistemine sahiptir. Bu tür örtü sistemi Şeyh Fethullah Camiinden başka şimdiye kadar hiç bir camide görülmemiştir. Ortadaki sekiz köşeli taş ayağa rağmen bu cami merkezi planlı camiler grubuna dahil edilebilir. Genelde merkezi planlı camiler kubbe ile örtülüdür.

Alaüddevle (Ali Dola) Cami:
Uzun Çarsı’nın batısında Eski Saray Caddesi’ndedir. Halk arasında Ali Dola Camii de denilmektedir. Alaüddevle Maraş”ta hakimiyet sürdüren Dulkadiroğlu Beyliğinin son beyidir. Caminin yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber camiyi yaptıran Alaüddevle’nin Miladi 1515 tarihinde vefat ettiği düşünülürse bu tarihten önce yaptırıldığı ortaya çıkmaktadır.Sadece minaresi yıkılmadan günümüze ulaşabilen cami, 1901 yılında giriş yüzü siyah ve beyaz taşlardan tek kubbeli olarak yeniden yapılmıştır

 

Tekke (Tekke Mevlevihane) Cami:

Kozluca Mahallesi Küçük Pazar sokağının güneyindedir.Resmi kayıtlarda adı Mevlevihane Camisi olarak geçer. Ancak halk tarafından Tekke Camii olarak bilinir. Cami, hücreler, semahane, yönetim ve Mevlevi dervişlerinin oturma odaları, tuvaletler, havuzlar, küçük ve kısa minaresinden oluşan eserler topluluğudur. Cami M.1638 yılında Mustafa Ağa adında bir Türkmen Ağası tarafından yaptırılmıştır.

 

 

 

ZEUGMA ANTİK KENTİ: (-zeugma belkis antik sehri tarihcesİ konumu ve dogasi.html )

Zeugma, MÖ 300 civarında Büyük İskender'in generallerinden Selevkos I Nikator tarafından kurulmuş bir antik şehirdir.

Gaziantep ilinin Nizip ilçesine 10 km uzaklıktaki Belkıs köyü eteklerindedir [24]. İlk olarak kurucusu adına Fırat'da Selevkosya anlamına gelİr. "Selevkaya Euphrates" olarak anılan şehir Roma İmparatorluğu tarafından ele geçtikten sonra köprü anlamına gelen "Zeugma" ismiyle anılmaya başlandı.

Yapılan kazı çalışmalarında A, B ve C olarak üç bölümde incelenen şehrin villaları ve çarşılarının bulunduğu A ve B bölümleri bugün Birecik Hidroelektrik Baraj gölü altında bulunmaktadır. Henüz kazı yapılmamış C bölümünde ileride bir açık hava müzesi oluşturulması planlanmaktadır. Antik şehir, Roma döneminden kalan mozaikleri ile dünyaca ünlüdür. [25]( Geniş bilgi için tıklayın zeugma_kenti__buluntulari_ve_zeugma_muzesi.html )

 

 

 

Dülük Antik Kenti

 

Dülük, Gaziantep ilinin 10 km kuzeyinde, Antik dönemin güney, kuzey, doğu ve batıdan uzanan ticaret yollarının kesiştiği kavşak noktasında yer almaktadır

Dülük’te Keber tepesinde yapılan kazılarda Alt Paleotik döneme ait çakmaktaşı aletler bulunmuştur.. Şarklı Keper Mağarası M.Ö. 600.000 yıllarına tarihlenmekte olup, dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olarak gösterilmektedir.

Tarihte Doliche olarak bilinen kent Hititler’in baş tanrısı Teşup’un din merkezi olmuştur. Hellenistik ve Roma döneminde Teşup’un işlevi aynı, fakat sadece adı Zeus, ve Jüpiter olarak değişmiştir. Dülük; Teşup, Zeus ve Jüpiter Dolikhenos inançlarının kült merkezidir.[26]

Dülük, antik kent ve kutsal alan olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Antik kent bugün Dülük köyünün kuzey bitişiğindeki Keber tepesi ve çevresinde toprak altındadır. Kutsal alan ise Dülük köyünün yaklaşık 3 km. kuzeyinde, sedir ve çam ağaçlarıyla kaplı, 1.020 rakımlı Dülük Baba tepesinde yer almaktadır.

Dülük’de Mitra inancı da mevcuttu. Dünya’da bilinen yer altına inşa edilen Mitras tapınaklarının (Mithraeum) en büyüğü, Dülük’te Keber tepesinin güney eteğinde bulunmuştur.[27]

Dülük’te Keber tepesinin güneyindeki prehistorik mağara, Keber tepesinin karşı sırtlarında Nekropol alanı çok sayıda kayaya oyulmuş oda mezarları mevcuttur.

  

GAZİANTEP MÜZELERİ

 

Gaziantep Arkeoloji Müzesi : Zeugma_Muzesi. 

Gaziantep Arkeoloji müzesi 3500m2'lik teşhir alanına sahip olup, yeni yapılan binada 16 adet teşhir salonu, teşhiri yeniden düzenlenen eski binada ise 5 adet teşhir salonu bulunmaktadır. Yeni binadaki teşhir salonlarında Zeugma kurtarma kazılarında bulunan 550m.2 mozaik, 120m.2 fresk ve heykeller teşhir edilirken, eski binada ise Gaziantep çevresinin kronolojisiyle ilgili 1752 adet eser teşhir edilmektedir.[28]

Zeugma Mozaiklerinin sergilendiği bölüm olup, 16 adet teşhir salonu bulunmaktadır. Alt katta, Zeugma 2000 yılı kurtarma kazılarında meydana çıkarılan Poseidon ve Euphrates villalarının sütunlu avlusu, yemek odası, iç avlusu, mozaikleriyle, freskleriyle ve orijinal mimarisiyle birlikte sergilenmektedir. Bu salonda savaş tanrısı Mars'ın(Ares) heykeli de yer almaktadır. Duvarlara da Zeugma kurtarma kazılarında bulunan mozaikler monte edilmiştir. Her mozaiğin yanında, resimli bilgi panoları yer almaktadır. İkinci katta, mozaikler ve mezar heykelleri teşhir edilmektedir. Bu katın balkonundan, yeniden kurulan Poseidon villasının avlusundaki Poseidon mozaiği ve oturma odasındaki Perseus mozaiği üstten seyredilmektedir. Ayrıca, bu salondaki oturma sıralarından, Zeugma ve Gaziantep çevresiyle ilgili kısa tanıtım CD leri projeksiyonla izlenebilmektedir.[29]

Kronolojik Müzede 5 adet teşhir salonu vardır. Bu müzede eserler, insana duyarlı aydınlatmalı vitrinlerde teşhir edilmektedir. Galerinin bitiminde sağa dönülerek, bakır, demir v.b. minarellerden ve deniz canlıları ile yaprak fosillerinden oluşan tabiat tarihinin iki vitrini seyredilir. Dülük'de bulunan paleolitik taş aletlerinin ve bunların kullanımına yönelik didaktik materyallerin yer aldığı vitrinlerle teşhir devam etmektedir. Tunç çağı salonunda Hitit ve Asur Taş eserleri bulunur. Akamenid-Pers, Hellenistik ve Kommagene ile özellikle Roma dönemine ait heykelcikler, cam eserler, kırmızı astarlı kaplar ve tıp aletleri , aplar, heykelcikler, sikkeler, mühür baskıları ve bereket tanrıçası Demeter'in heykeli de müzede sergilenen eserler arasındadır.

Diğer Müzeleri (BKZ: kategori/107-muzeler.html )

• ·         Gaziantep Arkeoloji Müzesi
• ·         Gaziantep Mevlevihanesi Vakıf Müzesi
• ·         Şahinbey Savaş Müzesi
• ·         Medusa Cam Müzesi
• ·         Hasan Süzer Etnografya Müzesi
• ·         Zeugma Mozaik Müzesi (Bkz Zeugma_Muzesi.  )

 

 

 

Tarım ve hayvancılık

 

Gaziantep'in ekonomisinde tarım çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak özellikle yaz aylarında yağış az olduğu için tarım gerektiği kadar gelişememiştir. Gaziantep'teki en önemli tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'deki antepfıstığı üretimin büyük bölümü ise Gaziantep'ten sağlanır. Öyle ki, 2007 yılında sadece Gaziantep'te 60.000 ton antepfıstığı üretilmiştir. [30] Zaten antepfıstığı adını bu kentten almaktadır. Hatta Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü de Gaziantep'tedir.[31] Gaziantep'te antepfıstığı kadar zeytin ve üzüm de önemli tarım ürünlerindendir. Bu şekilde Gaziantep, tarımsal açıdan da çok gelişmiştir.

Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde çok önemli bir yer tutar. İlde mera alanları çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilir.

 

Sanayi ve Ticaret

Gaziantep, sanayi ve ticarette çok gelişmiştir. Kentteki bütün gelişme özel sektörün çabaları ile oluşmuştur. Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük sanayi sitesi bulunur.[23] Ayrıca Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaretinde 5. sıradadır.[23][24] Yakın zamana kadar ticareti büyük ölçüde sınır kaçakçılığına dayanan Gaziantep, şimdi gelişmiş bir ticaret merkezi hâline gelmiştir.[20] Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir.

Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %13'tür. Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %90'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %60'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %10'unu elinde tutmaktadır.

 

El sanatları

 

Gaziantep geleneksel el sanatlarımız açısından yaşayan bir müze kentimiz sayılır.

 

• ·         Sedef Kakma İşlemeciliği (Sedef ve Sedefkarlık Sanatlar.aspx) 
• ·         Bakırcılık                 (  altın gümüş, telkari, bakir.html
• ·         Kutnuculuk            (halı,kilim,giysi, dokuma.  )
• ·         Aba Dokumacılığı
• ·         Yemenicilik         (yemenicilik )
• ·         Antep İşi El İşlemesi
• ·         Gümüş İşlemeciliği  ( gümüş ve gümüşçülük) 
• ·         Antep Kilimciliği   (hali, kilim, giysi, dokuma,.html )
• ·         Küpçülük
• ·         Kuyumculuk  ( kuyumculuk_sanati_ve_is_kollari.html
• ·         Zurnacılık
• ·         Müzik Aletleri Yapımı
•  

Gaziantep'te çok çeşitli el sanatları mevcuttur. Geçmişte Gaziantep'teki en yaygın el sanatları dericilik, bakırcılık, yemenicilik, kilimcilik, el işlemeciliği ve kuyumculuktur. Bunlardan el işlemeciliği, bakırcılık ve kilimcilik önemini hâlâ korumaktadır. Özelikle Gaziantep'in kendine özgü motifleri olan kilimleri ve bakır ürünleri çok meşhurdur. Gaziantep'e özgü kilim çeşitleri Baklava dilimleri, Habbap ayağı, Kuş Kanadı, Zincir Göbek, Dirsek göbek, Pençe Göbek, Çarkı felek, Parmak göbek ve Atom Göbek'tir.[25] Ayrıca hanımların hemen her evde yaptığı Antep işi, dantel ve örgü gibi başka el sanatları da mevcuttur.

 

 

Gaziantep mutfağı

Gaziantep yemekleri, Türk ve Dünya mutfakları arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir.  Yemeklerin ve tatlıların yapımında kullanılan malzemelerin seçimindeki titizlik, hazırlama ve pişirmede gösterilen beceri, yemeklerin yapımında kullanılan ve yemeklere değişik tat ve lezzet veren baharatlar, salçalar, soslar ve karışımlar, Gaziantep yemekleri ve tatlılarının şöhrete kavuşmasına ve aranılan damak tadı olmasına neden olmuştur.[32]

Gaziantep mutfağının en ünlü yemekleri genellikle kebaplardan oluşur. Alinazik kebabı, albiberli patlıcan kebabı, simit kebabı, orman kebabı, soğan kebabı, tike kebabı, külbastı, altı ezmeli kıyma kebabı Gaziantep kebaplarındandır.

Kebapların yanı sıra et yemeklerinden soğan yahnisi, ekşili taraklık tavası, beyran, et paçası, ekşili ufak köfte ve doğrama en bilinen yöresel yemeklerdir.

Gaziantep mutfağında yoğurt çok fazla kullanılır. Yoğurtlu yuvalama, sarımsak aşı, yoğurtlu bakla ve şiveydiz yoğurtla yapılan yemeklere örnektir.

Mumbar dolması, içli köfte, çiğ köfte, omaç, yağlı yumurtalı köfte, karnı yarık, imam bayıldı, kabaklama, firik pilavı, özbek pilavı, incikli pilav, meyhane pilavı Gaziantep sofralarını süsleyen yemeklerdendir.

Baklava, fıstıklı kadayıf, şöbiyet, dolama, nişe helvası, şam tatlısı, aşure, zerde, peynirli irmik helvası ise Gaziantep mutfağından çıkan tatlılardır.[33]

Antep mutfağı özellikle kebap ve et yemekleri ile meşhurdur. Alaca çorba, altı ezmeli kebap, arap köftesi, baklava, beyti, börk aşı, çağla aşı, cağırtlak kebap, doğrama, ekşili taraklı kebap, erik tavası, firik pilavı, kavurma, kuşbaşı kebap, küşneme, lahmacun, patlıcan kebabı, sarımsak kebabı, simit kebabı, soğan kebabı, şiveydiz, yuvarlama ve yenidünya kebabı Gaziantep mutfağına özgü yemek ve tatlıların sadece çok azıdır.

 

Türküler ve halk oyunları

 

Gaziantep yöresine özgü çok çeşitli türküler vardır. Bu türküler kahramanlık, aşk, göç ve oyun türküleri ve ağıtlar olarak beşe ayırılabilir. Bu türkülerden Karayılan, Şirinnar, Allı Yemeni, Ezo Gelin, Bahçalarda Mor Meni, Evlerinde bir İpekten halı var, Bahçalarda Zerdali, Emmoğlu ve Deriko sadece çok az bir kısmıdır.

Gaziantep, halk oyunları yönünden de çok zengindir. Bu oyunlar ise ağır halaylar, oynak halaylar ve mizanseli oyunlar olarak üçe ayrılır.

 

 

 

Parklar ve bahçeler

 

Gaziantep birçok park ve mesire yerine ev sahipliği yapar. 100. Yıl Parkı, Türkiye'nin en büyük parkıdır ve şehri baştan aşağı dolaşır. Ayrıca Celal Doğan Parkı, Masal Parkı ve Hayri Tütüncüler bunlardan birkaçıdır. Ayrıca kentte Harikalar Diyarı[36] gibi eğlence yerlerinin sayısı hiç de az değildir. Ayrıca Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi bulunur. Bu hayvanat bahçesi Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük, Dünya'nın ise 3. en büyük hayvanat bahçesidir.Türkiye de müze bakımından zenginlik sıralamasında 5. sıradadır. Gaziantep'te gezilecek diğer yerlere planetaryum ve botanik bahçesi ve müzeleri örnek verilebilir.[34]

 

MESİRE YERLERİ

Bu gezi ve mesire yerlerinden bazıları Dülükbaba Ormanları, Karpuzatan(Oğuzeli) , Kavaklık, Dutluk, Nafak, Burç Ormanları, Burç Göleti, Büyükşahinbey Kasabası (Körkün) , Nizip Karpuzatan ve Çifte Havuzlardır.

 

Eğitim

 

Cumhuriyetin ilk yıllarında ildeki okuma yazma oranı %8'di. Şimdi ise ildeki okur yazarlık oranı %90'ı aşmıştır.[39] İlde çok sayıda okul bulunmaktadır. 1988 yılında ilde 6'sı özel 162 ilköğretim okulu, 5'i özel 14 genel lise, 19 mesleki ve teknik lise, 3 fen lisesi, 2 halk eğtim okulu, 2 çıraklık eğitim merkezi, 1 eğitim araçları donatım merkezi, 1 rehberlik ve araştırma merkezi ve 1 sağlık eğitim merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 27 özel kurs ve 1 öğretmenler evi bulunmaktadır.

Ayrıca Gaziantep'te şu an 3 tane üniversite bulunmaktadır. Bunlar Gaziantep Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve Zirve Üniversitesidir. Gaziantep Üniversitesi, Kilis ili ve Nizip ve Oğuzeli ilçelerine de yayılarak 17 fakülte, 12 yüksekokul, Türk Musikisi Devlet Konservatuarı, 12 enstitü ve 9 meslek yüksekokuluna sahiptir.

Gaziantep'te 3 adet kütüphane vardır. Bunlar Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Şahinbey İlçe Halk Kütüphanesi ve Şehitkamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi'dir.

 

Gaziantep Türkülerİ

•  
• ·         Telli Turnam
• ·         Gönül Gurbet Ele Varma
• ·         Bu Kadar Cevretme
• ·         İskan
• ·         Kaleden İnişmolur
• ·         Nenni
• ·         Antep Övmesi
• ·         Topal Apdo
• ·         Evlerinde Bir İpekten Halı Var
• ·         Bahçalarda Zerdali
• ·         Bey Mayıl
• ·         Haşıl
• ·         Teze Gelin
• ·         Culha
• ·         İğne Attım Tarlaya