,

Şîr-gîr 

Osmanlıca yazılışı: Şîr-gîr : شيرگير

Osmanlıca yazılışı: Şîr : شير : Aslan

Osmanlıca yazılışı: gîr : گير :  tutan, tutucu ( giriften:   tutmak)

Şîr  شير  Farsça kökenli olan ve Türkçede aslan anlamına gelen bir sözcüktür. Gîr  گير  sözcüğü de Farsça kökenlidir ve tutmak anlamına gelen “girif-ten” sözcüğünden gelmektedir.

Şîr-gîr : شيرگير aslanı tutacak derecede kuvvetli ve cesur olan. Çakırkeyif, yarı sarhoş olmuş. Mecazi manada aslan sütü yani rakı içip mest olmuş demektir.

Rakı içenler kendinden geçip daha cüretli daha cesaretli, daha pervasız ve neşeli oldukları için aslan gibi olmak manasında Farsça “ şîr-gîr “ denmektedir. Rakıya su katılınca beyazlaşır. Rakı içilince ve çalırkeyf olunca içenler cüretli ve cesur olur. Bu bakımdan su katılınca süt gibi beyazlaşan ve içeni aslan gibi cüretli ve kuvvetli hissettiren rakıya aslan sütü denir.

Eski edebiyatta rakıya aslan sütü denmesine dair BEHRAM -I GUR   ile alakalı anlatılan bir de hikâye vardır. (BEHRAM -I GUR KIMDIR BEHRAM GOR Ayrıca Bkz HEFT PEYKER NEDIR MESNEVILERI YEDI GÜZEL VE BEHRAM-I GUR )

BEHRAM -I GUR ‘un en sevdiği nedimelerinden birisi çok aşırı içki içtiğinden dolayı çatlayıp  ölünce büyük bir üzüntüye kapılan Behram, içki iç meyi yasaklar. Bu yasak on iki yıl devam eder. Bir gün bir papuşcunun oğlu evlenmiş ancak zifaf gecesinde geline mahcup olmuş, bu üzüntüsü nedeni ile bir kocakarının evinde üç beş kadeh içip sarhoş olmuş ve büyük bir cesaret ile kendini sokağa salmıştır.  O gece tesadüf Behram’ın aslan hanesinden bir aslan kaçmış ve sokakta önüne geleni yaralamış, birkaç kişiyi de öldürmüştür. Aslan ile bu sarhoş genç sokakta karşılaşır. Papuşcunun çakırkeyf  oğlu büyük bir cesaretle aslanı kulaklarından tutarak bakıcılarına teslim eder.  Delikanlı, Behram’ın huzuruna çıkarılır ve Behram bu işi nasıl yaptığını sorunca delikanlı şarap içtiğini söyler. Bunun üzerine Behram “ Bundan böyle aslanı tutacak kadar içsinler, fazlasını içmesinler” diyerek içki yasağını kaldırmıştır.

Olup mest-i şarab-ı şîrgîr-i lâ’li nâbın dil

Müjenle pençeleşmiş gamzene şîrâne el sunmuş  Naili

Gönül lâ’li nâbın ( al dudaklarının ve yanaklarının şarabıyla ) aslan tutacak kadar sarhoş olmuş, kirpiklerine pençeleşmiş, gamzelerine aslan gibi dokunmuştur.

Rakı ve şaraptan çok söz eden, rakı ve şarap içmeye çok düşkünmüş oldukları izlenimi veren divan şairleri “Şîr-gîr” Farsça bileşik ismini aslan sütü ve çakırkeyf anlamı ile sık sık kullanmışlardır.  Aşağıda görüldüğü gibi şîr-i mey  ( aslan meyi) tabiri de aslan sütü anlamına gelmektedir.  Şîr-i gîr ve şîr-i mey tabirleri ile ahu veya ceylan avlamak arasında alakaları kurulur. Çünki  ceyalan ve ahu sevgili için yapılan bir benzetmedir. İçki meclisinde ise sevgili içki dağıtan güzeldir. Eski edebiyatta rakı içmenin diğer bir amacı cesarete gelerek sevgiliyi – sakiyi ikna etmek yani avlamak olmaktadır.

Ümid-i şîr –i mey eyler mi pistân-ı sürâhiden

Doyup hûn-ı dilinden tıflı gâm perverd-i istignâ   Hâlet

Bîşe-i gam şîriyiz deşt-i mahabbet bekleriz

Ya‘nî âhû-çeşmler saydına fırsat bekleriz    EMRÎ ( D. Edirne?, Ö. Edirne 1575 )

Gamla büyümüş, kalb kanı içerek gönlü tok olmuş çocuk, sürahinin memesinden aslan sütü içmeyi umar mı?

Sayd-ı âhû ümidiyle ol rakib-i rûbâh

Şîr- gîr olmuş içip dün gece şîr-i şîri   La- edri

Tilki gibi hilekar ve korkak olan rakip  ceyalan avlamak için ( sevgili bulmak için ) dün geçe aslan sütü içip aslan gibi cesur olmuş.

Şîr-gîr idi vü hem şemşir-i zen

Hasm- bend idi vü hem leşker- şiken   Ahmedi

Var mı hahiş kuzum  aslan sütü ile nicesin
Kızıl er  attı kapağı  yine kanlar içesin       Halet      

Bezm-i uşşaka  gel  asan sütü  nuş eyle kuzum
Böyle sütlü meme maderle peder vermezler.  Kastamonulu Sa’di.

Aslan sütü tabiri olarak eski şiirde şir-i şiri, şir-i mey tamlamaları da kullanılmıştır.

Ümidi şir- i mey  eyler mi pistan – sürahiden ,,
Doyup hun- u  dilinden  tıflı- gam-ı perver istigna     Halet

İstiğnanın  gamla büyümüş çocuğu kalp kanı içerek doyunca  sürahinin memesinden aslan sütü umar mı aceba.