Osmanlıca yazılışı: selâse :  ثلاثه : Üç, üçleme

Osmanlıca yazılışı:  gassal :  غسال : Ölü yıkayıcısı ( Kadın)

Osmanlıca yazılışı Selâse-i gassale  :  غسال ثلاثه :   Aç karna içilen üç kadeh şarap, içkiyi üçleme,  üçüncü bardağı içme.

Gassal, Arapça kökenlidir ve ölü yıkayıcısı anlamına gelmektedir. Gassal erkek ölü yıkayıcısı, gassale ise kadın ölü yıkayıcısıdır. [1]Ölülerin yıkadığı yere ise gasilhane denir.  

Selâse-i gassâle sözcük anlamları ile “üç ölü yıkayıcısı “ ( kadın ) anlamına gelir. Ancak mecazi manası ile edebiyatta “ içki kadehini üçleme, üçüncü kadehi içmiş olma “anlamında kurulmuş bir tamlamadır. İçkinin ölü yıkayıcısı kadına yani gassale olarak ifade edilmesinin nedeni ise şarabın ve rakının üzüm suyundan yapılmış olması, eski devrideki insanların şaraba ve rakıya duhter-i rez yani üzüm kızı denmesi,[2] (   Bintü'l inep ( Üzüm kızı ) [3]  aç karnına içildiğinde mideyi temizlemiş olacağı nedeni iledir. ( bkz  DUHTER-I REZ ŞIIRIMIZDE ÜZÜM KIZI VE ŞARAP)

Mide boş iken içilen üç kadeh sarhoşların çakırkeyfi dedikleri ahvale daha çabuk getirir, yemekten sonra içilen üç kadeh ise hazmı kolaylaştırırmış. Boş mide ile üç kadeh içip, yemek ve meze ile üç kadeh daha içtikten sonra sarhoşluk hali gelir, sarhoş olup yattıktan sonra sabah uyanır uyanmaz mideyi temizlemek için yine aç karnına üç kadeh daha içilince üç defa selâse-i gassale yani toplamda dokuz kadeh içilmiş olur. [4] Bu şekilde üçer kadeh içmeye üçerleme denmiştir. Üçerleme toplamda dokuz kadeh içmek olduğundan dokuz kadehten sonra “akıl gemisinin bocalaması “ aklın başından gitmesi yani sarhoş olunması pek tabidir.

Keştî-i bâde kullanalım üçler aşkına

Emvâcı gam geliyor hep üçerleme Yenişehirli Beliğ

Humar sonrası sabahleyin aç karnına içilen ve baş ağrısına iyi geldiğine inanılan üç kadeh içmeye de sabuhi denmiştir. ( bkz SABUHI NEDIR SABAHLEYIN İÇILEN MAHMURLUK ŞARABI )

Eski devrilerin ayyaşlarına göre İçki içmeye aç karnına içilen ilk üç kadeh ile başlanmalı, tok karında ise yani meze ile birlikte üç kadeh daha içilmeli sabah uyanınca da sabuhi adı ile yine üç kadeh alınmalıdır. Şu halde, aç, tok ve sabahleyin içilen her bir üç kadehin adı da Selâse-i gassale dir. [5]

Divan şairleri içki mey, şarap, meclis bezmden vb söz ederlerken lafı sık sık selâse-i gassaleye getirmiş içki içenlere hararetle bunu tavsiye etmişler, kimi zaman da haram olmayan üzüm suyu ,  şıra, haram olmayan şarap anlamı ile alakalı şakalar da yapmışlardır. ( bkz MÜSELLES NEDIR HARAM OLMAYAN ŞARAP )

Kona selâse-i gassaleyi ki keşfin anın

Yüz erbainle bulmadı zahid-i murtâz   Ahmed Paşa

Selâse-i gassaleden hiç geri kalma ki onu içtikten sonra keşfettiğin anların lezzetini tadını, yüz kere riyazet çeken zahitler bile bulamadı.

Gülzara gel selâse-i gassale nûş edip

Çık ab -ı gamdan ey dîl âlûde tahir ol .  Beliğ

Müselles kaynatıp bint-i inepten zahid-i sâlûsın

Selâse akdi ile pek sefâlanmış helalinden Sünbülzade Vehbi

Müselles, üzüm suyundan yapılan haram olmayan şarap yani şuruptur. Beyyitte içtiği şarabı üzümün kızından şıra diye gösteren bir zahidin üç kere içip helalinden sefa çekmesi ile alakalı şakalar yapılmıştır.

Üç günde bir selâse-i gassâle eylerem

Eşref bu bezgâhta hiç işret etmesem Eşref Paşa

Leblerinden alsam üç bûse olur kanım helal
Kim müselles olıcak derler haram olmaz şârap   İbn-i Kemal

İbn-i Kemal bu şiirinde üç buse almak ile aynı zamanda renginden dolayı üç kadeh içmeyi de işaret etmiş olmalıdır.

Ey dil bunu söyler sana meclisde sebû

Âlâyiş-i dehr-i sifleden destini yu

Bildin mi ne der selâse-i gassâle

Ya'ni ki salât-ı aşk için eyle vuzû   Riyâzî

KAYNAKÇA 

[1] https://www.osmanice.com/osmanlica-29000-nedir-ne-demek.html

[2] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, DUHTER-I REZ ŞIIRIMIZDE ÜZÜM KIZI VE ŞARAP, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Icerik.aspx?a=/e/%c4%b0ZLE/Edebiyat-Terimleri-Mazmunlar/Duhter-i-Rez-%c5%9eiirimizde-%c3%9cz%c3%bcm-K%c4%b1z%c4%b1-ve-%c5%9earap/%c5%9eahamettin-Kuzucular/595faf9e-ec10-46aa-9783-024f4b26a8be

[3] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/bintu-l-inep-uzum-kizi-mazmunu-4914.aspx

[4] Ah. Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 431

[5] Sudi Efendi’nin Hafız –ı Şerh-i adlı eserinden alıntı olarak Ah. Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 431

KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER