Cafer Cabbarlı ( Baku, 1899 Baku, 1934 )

 
 
 
Cafer Cabbarlı
 
(Baku, 1899 Baku, 1934)
 
1899 yılında, Baku yakınlarındaki Xızı (Hızl) köyünde doğmuştur. Babasının adı Qafar’dır. “Ailesi, daha iyi bir yaşam sürmek için Bakü’ye göç ederek fakir halkın yaşadığı Dağlı mahallesine yerleşir. Henüz 2-3 yaşlarında iken babası Gafar’ın vefat etmesiyle ailenin geçimi, annesi Şahbike Hanım’ın üzerine kalır “ (Ehmedov, 1987:652)  “Cafer, önce Molla Umnise’ye gider. Altı ay kadar onun yanında kaldıktan sonra, Molla Mirze Kadir’in mollahanesinde Kur’an dersleri alır
 
Bakü’de, Politeknik mektəbinin elektro-mekanika şubesine yazıçı bölümünü(bitirmiştir.(1920) Tahsil yıllarında Sabir ve  Mirze Feteli Ahundof’un eserlerini okumuş, incelemiş ve onların tesirinde kalmaya başlamıştır.
 
Şiir yazmaya 16 yaşında iken -1915 - başlamış, nesir, şiir ve dram türlerinde eserler kaleme almıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin (1918-1920) kuruluşuyla başlayan dönemde yazılarını kaleme almaya başlayan şair ve yazarın İlk hiciv ve lirik şiirleri “Mekteb”, “Babayi Emir”, “Besiret” gibi gazete ve dergilerde yayımlanır. . Balkan Savaşları’nı konu edinen   “Edirne Fethi” ve “Trablus Müharibesi” piyeslerini de bu yıllarda yazmıştır.
 
Şiir ve yazılarında özellikle Azerbaycan’ın -azadlık -  İstiklal mücadelesi konularını işlemiştir
Azerbaycan’da Sovyet hâkimiyeti kurulduktan sonra Bakü’de tiyatro okulunu ve Azsrbaycan Devlet Universitesi’nin Şark Fakültesi’ni bitirmiştir.  “Kommunist” gazetesinde “edebi işçi” ve tercüman olarak, , dramaturk, senarist ve rejisör olarak görev almış; edebiyat, tiyatro ve sinema alanında birçok eser de vermiştir.
 
 O yıllarda operalar için libretto, sinema filmleri için senaryolar da yazmış, yabancı dillerden piyesler de tercüme etmiştir. Yazdığı senaryolar filme alınırken bizzat iştirak etmiş, tiyatro oyunlarının da sahneye alınması sırasında aktif olmuştur. Sovyet devrinde sekiz tane tiyatro tercümesi yapmış, tercüme ettiği piyeslerin hepsi de sahnelenmiştir.
 
1932 yılında, “emekdar senet xadimi fexri adı”  ödülünü almıştır.  Cebbarlı en çok Sabir’den etkilenmiş ve onun tarzında yazdığı  şiir ve öyküleri ile dikkat çekmiştir.  “Ezilen Şerge”, “Usyan Yarat”, “Qız Qalası” manzumeleri ile “Aslan ve Ferhad” hikâyesi ve “Vefalı Seriyye”, “Solgun Çiçekler” gibi piyeslerinde Sabir’in üslubu ve tarzına olan yakınlığı dikkati çekmektedir.
 
Şiir , öykü ve piyeslerinde pek çok sanat analyışının arayışını sürdüren Cebbarlı ,  nihayetinde realist bir sanat anlayışına yönelmiş ve Azerbaycan’da “Sovet Edebiyatı”, “Sosyalist realizmi” denilen sanat anlayışının kurucusu olan edipler arasına girmiştir.
 
Eserlerinde komünist zulmüne, bolşevik baskılarına duyduğu derin ve gizli nefreti, saklı bir şekilde dile getirmiştir.” Od gelin “Sevil”, “Almaz”, “Yaşar”, “Dönüş” gibi eserlerinde gizliden gizliye bu düşünceleri ortaya çıkmaktadır. Halkların dostluğu meselesini işlediği eserlerinin hemen hepsinde “tek tek bütün insanların, toplumların ve hatta insanlığın mutluluğu yolunda hummalı bir estetik arayış, bir çıkış yolu arayışı vardır. Cabbarlı‘nın piyesleri problematik piyeslerdir.”
 
Azerbaycan’da Rus ve Ermeni kaynaklı katliamları bir tarihçi dikkati ve titizliğiyle ortaya koymaya çalışmış, milli düşüncelerini komünist söylemlerin kılıfı içerisinde yansıtmaya çalışarak bu konuları halkların dostluğu kılıfı içerinde ortaya koymaya gayret etmiştir.   Bolşevik iktidarı tarafından sürekli takip edilen ve kuşkulu şahıs olarak kabul edilen Cabbarlı düşünceleri yüzünden hapislere de düşmüş,  1934 yılında kalp krizinden hayata veda etmiştir.
 
Toplumcu bir yazar ve şair olan Cafer Cabbarlı, Azerbaycan edebiyatının en önemli dram yazarlarından biri kabul edilmektedir. Eserlerinde sosyal konulara yer veren “Azerbaycan edebiyatının ve tiyatrosunun simge şahsiyetlerinden biri “olan sanatçı  “toplumdaki yaygın gelenek ve göreneklerin aksayan yönlerini tenkit ederek ülkede sosyalizm çerçevesinde çağdaş ve gelişmeci bilincin önünü açmaya “ çalışmıştır.
Realist bir sanat anlayışına yönelmiş buna rağmen eserlerini “romantik motiflerle” süslemiştir. Eserlerini “sanat toplum içindir”  anlayışı ile yazan Cabbarlı tüm eserlerinde halkının yararını gözetmiştir.
 
“Cabbarlı’nın eserlerinde sosyalizmle yaptığı mücadelede yenik düşen feodalizm, kapitalizm ve din kavramı lanetlenirken, kolhoz ve ateizm yoğun duygusal motiflerle yüceltilir. Bu dönemde tenkit, artık giderek yerini tahlile ve çözümlemeye bırakmıştır. Yazar, sosyalist realizm penceresinden gördüğü toplumsal gelişimi engelleyen her düşünce ve eylemi ifşa etmekten ve onlarla savaşmaktan kaçınmaz. Bu mücadelede onun en büyük silahı analitik mantığı, hitabet gücü ve keskin kalemi olur” (Erdoğan Uygur, AZERBAYCANLI ŞAİR ve YAZAR CAFER CABBARLI, https://turkoloji.cu.edu.tr/)  
Başlıca eserleri: Eserleri (3 ciltte), Bakı, 1938-1948; İlk Dram Eserleri, Bakı, 1947; Seçilmiş Eser-leri, Bakı, 1949; Eserleri (4 ciltte), Bakı, 1950-1951; Seçilmiş pyesleri, Bakı, 1954.
 
Kaynakça: Mehdi Hüseyn. Ölmez Senetkar, Bakı, 1944; Xendan C. C.Cabbarh’nm Heyat ve Ya-radıcılığı. Bakı, 1954; Memmed Arif. Cefer Cab-barlının Yaradıcılıq Yolu, Bakı, 1956; Memmed Cefer. Mütefekkirin Şexsiyyeti. Bakı, 1960; Ce-ferov C. Cefer Cabbarlı, 1960.
 
1. Azerbaycan Covet Edebiyatı Tarixi. l-II ciltler. Bakı, 1966-67
2. Azerbaycan Covet Edebiyatı Tarixi. Bakı, 1988
3. Arif Memmed. Esrin Oğlu. Bakı, 1979
4. Eliyev R. CCabbarh’nm Yaradıcıhq Te kamülü. Bakı, 1989
5. Ehmedov, T. (1987), Azerbaycan Sovet Yazıçıları, Yazıçı, Bakı.
6. Erdoğan Uygur, AZERBAYCANLI ŞAİR ve YAZAR CAFER CABBARLI, https://turkoloji.cu.edu.tr/) 
 
 


KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER
1 AZERBAYCAN’A ARMAĞAN EŞREF BEY İLE ZÜHRE HAN
2 AZERBAYCAN TÜRKÇESİNİN FONETİK ÖZELLİKLERİ
3 AZERBAYCAN EDEBİYATINDA MARŞ TÜRÜNÜN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
4 AZERBAYCAN EDEBİYATI’NDAKİ TÜRK ASKERİ KARAKTERİNE BAKIŞ
5 MODERN AŞAMADA EDEBİYATIN GELİŞMESİNDE ETKEN OLARAK ÖYKÜ “GÖÇÜ”
6 ABAY KUNANBAYEV'İN “KARA SÖZ” ESERİNİN TÜR ÖZELLİKLERİ, SORUNSALLARI VE EDEBİ DİLİ
7 Bahtiyar Vahabzade'yi Dokuz Sene Önce Kaybettik
8 Bahtiyar Vahapzade Hayatı Edebi Yönü
9 Aşık Elesger ( Ağkilise- Azerbaycan ) Hayatı ve Şairliği
10 Hüseyin Cavit Nahçıvan -1882, Sibirya 1941,





EsaAdmin / Erkek / 8/24/2016