Kurallı Kuralsız Eksiltili Cümleler

 

 

ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER

Türkçede cümleyi oluşturan öğeler belli bir mantık dizilişine göre sıralanır. Hatta tamlamayı oluşturan sözcüklerin bile bir sıraya göre dizilmesi gerekir. Bu dizilişlerde en önemli unsur yüklemdir.

Çünkü dilimizde yüklemin daima sonda bulunması gerekir. İşte öğelerin bu sıralanışına göre, cümleler iki grupta incelenir.

1)Kurallı Cümle (Düz Cümle)

Yüklemi cümlenin sonunda bulunduran, öğelerinin Türkçenin normal kurallarına göre sıralandığı cümlelerdir. Kurallı cümlelerde Özne en başta Yüklem en sonda diğer öğelerin ortada bulunduğu cümlelerdir.

“Bursa’da eskiden çok güzel evler vardı.” cümlesinde “vardı” yüklemi sonda, Bursa öznesi başta, diğer öğeler özne ile yüklem arasında bulunduğu için bu cümle kurallıdır.

 

Tüm zamanların en iyi filmiydi. (Tamamı yüklem)

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.

Onu saygıyla anıyoruz.

Her insan ölümü tadacaktır.

 

2)Kuralsız Cümle (Devrik Cümle)

 

*Yüklemi sonda bulunmayan cümlelerdir. Bu tip cümlelerde yüklem sonda bulunmadığı gibi cümlenin değişik yerlerinde de bulunabilir.

 

Geceleyin bir ses böler uykumu.

Hissetmiyordu artık ellerini.

Son kez düştü toprağa gözyaşlarımız.

Sakla samanı, gelir zamanı.

Yıllardır görmüyorum onu.

Gülme komşuna, gelir başına.

 

3) Eksiltili Cümle:

 

*Yüklemi bulunmayan cümlelerdir. Bu tip cümleler aslında inkişaf etmemiş, tamamlanmış, hatta cümle bile olamamış cümledir. Bazı cümlelerde ise cümlenin temel öğesi olan yüklemin bulunmadığı görülür. Gerçi “öğe dizilişine göre” dendiğinde sadece kurallı, devrik anlaşılır, ancak yüklemin bulunmaması da cümlede öğe dizilişini etkiler. Yüklemin bulunmadığı cümlelere ise eksiltili cümle denir. Yüklemi olmayan cümle, cümle bile sayılmaz. Fakat bu tarz cümlelerin bir yüklemi olması gerektiği hissettirilir ve yüklemin okuyucunun muhayyilesinden oluşturulması beklenir. Yani bu tip cümlelerde yüklemi bulmak okura bırakılır.

 

Örnek: “Karşımızda geniş ve yemyeşil bir ova... Onun tam ortasında küçük ama çok güzel bir göl...” cümlelerinde yüklem yoktur. Üç noktalar yüklemin eksik olduğunu gösterir. Ancak cümlede “vardı, görünüyordu, bulunuyordu” gibi bir yargının verilmek istendiğini anlarız. Öyleyse bu cümleler eksiltili cümlelerdir.

 

Kır atın yanında duran, ya huyundan ya suyundan…

Derken, Toroslar'da bir çay molası…

-Kim geldi?

-Arkadaşım. (geldi.)

 

 

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya [email protected] 

 

 

 





EsaAdmin / Erkek / 8/24/2016