Sürâhi Nedir Kökeni Şiirlerde Sürahi

 

 

Osmanlıca yazılışı surahî :  صراحى

 

 

Sürâhi Sözcüğünün Kökeni Anlamları

 

Surahî  Arapça kökenlidir ve “ ṣrḥ  : sad, rı , hı ) “ kökünden gelir. Bu nedenle şeffaf, kristal anlamındaki

ṣurāḥ صراح;  “berrak olma, kolay anlaşılırlık" anlamına gelen ṣarāḥat “ صراحة  " da “ srh “ kökünden gelmektedir.

 

Sürâhi, su şişesi, şişe anlamlarına gelir. Edebiyatta ise mecaz*o mürsel alakası ve içine şarap konulması vesilesi ile çâm ,vazo şeklinde içki kabı ve kadeh manalarında da kullanılır.. Divân şiirinde içki konulan kap manası ile anılır. Divan edebiyatında sürahi daha ziyade gulgul sözcüğü ile tenasüplü olarak karşımıza çıkar.  Kuşların ötüşü anlamına gelen Arapça kökenli doğadan alınma bir ses taklidi olan gulgul sözcüğü sürahiden kadehe dökülen şarabın sesini ifade eder. ( bkz KULKUL GULGUL  NEDIR ESKI ŞIIRIMIZDE GULGUL )

 

Farsça âbgîne “ آبگينه “  Arapça mukalkale şişe, kristal ve sürahi anlamlarına gelen eş anlamlı diğer sözcüklerdir.

 

Kadeh şikeste olursa sürâhi sağ olsun
 Sebu-keşân eline girmeyen ayağ olsun   Edirneli Kâmî

 

Sürâhî hemnişînin hemdemin câm

Niçün ben cur'a gibi atılam dür     Bâki

 

Can kulağın tut hele  sâki alıp câmı ele
Kıssa-i pür , gussa-ı Cem’dir  sürahi  kulkulü  Şeyhülsilam Yahya

 

Ne duadır bilmezem  gulgul deyip zikrettiğim
K’oldu hürmetin vacib bilübdir  hâs u âm             Fuzuli

Fuzuli’nin bu beytinde kadeh duasına telmih vardır.

Mevcler saff-ı cemeât sübhalar saff-ı habâb
Meclis âvaze-i gulgul , vâizi sahbâ perest     Esrar Dede

 

Senuber qametli 1, sürahi qerden,
Könül el götürmez bele dilberden.
Göyde meleklerden, yerde beşerden,
Hüsnü vecahetde2 bir efzer gördüm. Yahya Bey ( Aşık Dilgem )



KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER
1 Kadeh ve Ayak Ayag Nedir
2 Kadeh Duası ve Şiirlerimizde Yeri
3 Kadeh Öpmek Nedir
4 Kulkul Gulgul  Nedir Eski Şiirimizde Gulgul
5 Câm Nedir( kadeh içki peymane sağar ayak dolu) )
6 Şarap ve Aşk
7 Sagar Sâgar Nedir Şiirlerimizde Kadehle İlgili Hayaller Benzetmeler
8 Kabak Kadeh Nedir Kabak Hedef Kabak Asmak ve Gedu





EsaAdmin / Erkek / 8/24/2016