Firuze

Osmanlıca: fîrûze :  فيروزه

Farsça : payrōze پيروزه 

Arapça fīrūza  فيروز veya fayrūzac  فيروزج 

Firuze Kelime Kökeni Anlamı

Zend dili ve Farsça kökenlidir. Fîrûze sözcüğü Pehlevice veya Partça kökenli “padrōçak "  sözcüğüne dayanır. Bu sözcük “ışık saçan, parlayan, muhteşem" anlamları ile Pehleviceye ve Farsçaya “ pīrōze “ veya payrōze پيروزه  şekline evirilmiştir. [1] Yani firuze Arapça ve Türkçeye Farsçadan girmiş batılılar ise bu taşa “Turquoise”   Turkuaz demişlerdir. 

Firuzeye Neden Tukuaz Türk Taşı da Denmiştir

Bu taşa Turkuaz denmesinin nedeni ise bu taşın ve renginin Türkler ile alakadar olmasındadır. Eski dönemlerde bu taş Türkler tarafından savaş malzemelerinde kullanıldığı için ve Türklerin bu taşı ve rengini uğurlu olarak kabul etmelerinden ötürü Türk Taşı olarak ta bilinir. Turkuaz, batılı ülkelerde “ Türk taşı, Türk rengi anlamına gelmektedir. Firuze veya turkuaz Türkçede “gök rengi bir süs taşı, türkuaz,  anlamlarına gelir.  

Firuzeye Türk Taşı anlamı ile Turkuaz denmesinin diğer nedeni ise bu taşın kadim Türk yurdu olan Nişâbur'da çıkmış olmasıdır. Gök Tanrı’yı en büyük tanrı olarak kabul eden eski Türkler açık mavi gök renkli olmasından dolayı bu taşı uğurlu olarak görmüşlerdir. 

Mineral Olarak Firuze

Fosfat Mineralleri grubundandır. Bünyesinde Fosfat, Bakır ve Alüminyum bulunur. Saydam olmayan opak ve mumsu bir yapıdadır. Gök mavisinden türkuaz mavisi, yeşil mavi ve mavi gri renklerde renklerde bulunabilir. En kaliteli kabul edilenleri, içinde damar veya çizgi olmayan gök mavisi renginde olanlardır.   Fakat içlerinde altın renkli birkaç nokta ya da damarlar bulunduran firuzeler de makbul kabul edilir. Bu taşlar takı, mücevher, kemer tokası, bileklik yüzük kolye ucu, tespih yapımında kullanılır.  Turkuaz taşı Amerika, İsrail, Meksika, Tibet, Şili, Avustralya, İran, Afganistan’da çıkarılmaktadır.

Firuze ve Faydaları Hakkında İnanışlar

Firuze’nin Antik Yunan ve Aztekler tarafından da kullanıldığı anlaşılmaktadır.  Eski Türkler tarafından şans ve uğur getirdiğine inanılan bu nenle silahlarda ve savaşlarda da kullanılan bir taş olarak görülmüştür. Firuze taşının şans ve uğur getirdiği, nazardan koruduğu, kullanan kişiye dinginlik ve huzur verdiğine ,kaygıları yok ettiğine ve  başarı getirdiğine inanılır. “Turkuaz taşı çok değerli ve pahalı bir taştır bu yüzden piyasada sahtesi çok fazladır. Genellikle Havlit taşı laboratuar ortamında boyanarak Turkuaz diye satışa sunulmaktadır.”

Firuze edebiyatımızda ve divan şiirinde de karşımıza çıkar. Şiirlerde ve edebiyatta firuzeden gök renginde olmasından dolayı söz edilir. Zaman zaman sevgilinin yanaklarındaki ince ayva tüyleri de renk olarak firuzeye benzetilir.

Eylemiş der-beste dükkânın tabîb-i rûzigâr

Hokka-i pîruze-i gerdûnda dârû kalmamış   Nabi

KAYNAKÇA 

[1] https://turkcenedemek.com/kelime/firuze/

KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER