Sülüs Nedir Kökeni Sülüs Hat Yazısı

 

 

Sülüs Nedir

 

Osmanlıca yazılışı: sülüs :  ثلث

 

 

Sülüs Kökeni

 

Sülüs, Arapça kökenli bir sözcüktür.   Arapçada üç rakamı ile alakalı sözcükler türetilen “Arapça “ Sls “ kökünden gelir.  [1] Bu nedenle üç anlamına gelen” s̠alās̠a” ( t )  ثلاثة, üçlü anlamına gelen” sülasi “, üçte bir anlamına gelen “sülüs “;  üçüncü anlamına gelen “ sâlis” , üçgen anlamına gelen  “müselles” sözcükleri ile aynı kökene dayanır.

 

Sülüs Sözlük Anlamları

 

Üçte bir. Üç parçadan biri.  Bir yazı çeşidi.( İslâm mîras hukûkunda üçte bir hisse )

Sülüs Yazı

 

“Kalem-i sülüs” diye de adlandırılan sülüsün, tomar kaleminin üçte biri kalınlığında veya sülüs harflerinin üçte iki kısmında düzlük, üçte bir kısmında yuvarlaklık olması sebebiyle bu adı aldığı ileri sürülür“[2] 

 

Sülüs yazı Arap alfabesiyle ve ağzı 3 mm. genişliğindeki kamış kalemle yazılır..  Hat sanatında, nesih yazsı türüne benzeyen kalınca bir hat yazısı olmaktadır. Sülüs yazı 2-3 mm. kalınlığındaki kalemle yazılır. Sülüs’te harfler yumuşak ve ahenklidir. Nesih yazı türünün biraz daha büyüğü olup, harflerin yuvarlaklığı nesih'e nazaran daha azdır. Sülüs yazısındaki harflerin üçte bir kısmı eğri yazılır. Buna göre her harfin 4/6 parçası düzümsü, 2/6 parçası yuvarlağımsı şekilde yazılır.

 

Osmanlı mimarisinde de camilerde, kervansaray ve medrese kitabelerinde sülüs yazı türünün celîsi (büyük yazılanı) yaygındır. Günümüzde evlerde, işyerlerinde ve camilerin duvarlarını süsleyen ve küçük ve büyük levhalarda, kitabelerde ve birçok mezar taşlarında sülüs yazı görülür.

 

Bütün hat çeşitleri ve kaideleri Sülüs'ten çıkmıştır. Mikyasül-hat ve Mizanü'l-hat diye şöhret bulan sülüs yazı hat sanatına başlayan herkesin hattatlığa başladığı zamanda öğrenmeye başladığı ilk,  yazı stilidir. [3]Sülüs harflerinin gözleri, ağızları, başları, daha mürekkep şekiller almıştır; harflerin şahsiyetleri iyice belirlenmiş, hat daha açık bir hale gelmiştir. Düz ve eğri çizgiler sülüs bünyesinin ana unsurlarıdır. Muhakkak’a oranla boy ve genişlik olarak biraz daha küçük, yuvarlak harflerinin derinliği biraz fazla (çanakları daha oval) boyları ise kısacadır. Muhakkak yazının olgunluğa erdirilmiş şekli gibidir. Küt kıvrımların yerini daha yumuşak ve tabii kavisler almıştır.”[4]

 

Kur'an'ların ve el yazması kitapların başlık ve sure başları Sülüs'le yazılır. Kıvrak, yumuşak ve göz doldurucu bir yazı olduğundan hat levhaları Sülüs'le yazılmıştır. Sülüs'ün en önemli yazı türü hareke tarzıdır.

 

Sülüs yazı stili  özelikle Türklerin geliştirdiği bir hat  yazısı olmaktadır.  Bu yazı HATTAT ŞEYH HAMDULLAH Hamdi ile (1436 – 1520)  zirvesine ulaşmıştır. Hâfız Osman (1642-1698) ve , Mehmed Şevki Efendi  ile de son şekline kavuşmuştur.   ( bkz HATTAT ŞEYH HAMDULLAH KIMDIR VE HATTATLIK EKOLÜ )  Türklere ait camilerde, medreselerde, mescitlerde, türbelerde vb en çok sülüs yazı kullanılmıştır.  Bu nedenle sülüs yazı neredeyse Türklere has bir hat yazısı olmaktadır.

 

Sen kubbesinde ince bir mozaik ararda

Gezersin kırk asırlık mabedin içini

Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda,

Bize heyecan verir bir parça yeşil çini             Faruk Nafiz

 

KAYNAKÇA 

 

[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/s%C3%BCl%C3%BCs

[2] MUHİTTİN SERİN, https://islamansiklopedisi.org.tr/sulus

[3] HÜSNÜ HAT ÇEŞITLERI, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=46566

[4] https://www.istanbulsanatevi.com/sanat-terimleri-kavramlar/hat-sanatinda-yazi-turleri/



KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER
1 Hat Sanatı ve Tarihçesi
2 Hat Sanatının İncelikleri
3 Hat Sanatı Malzemeleri
4 Hat Süsleme Sanatı ve Şiirimizde Kalem ve Kalem İşi
5 Hattat Şeyh Hamdullah Kimdir ve Hattatlık Ekolü





EsaAdmin / Erkek / 8/24/2016