Geleneksel Kumaşlarımız ve Dokunduğu Yöreler

 

 

Türk kumaş sanatında pek çok kumaş  tür vardır. Geçmişten günümüze Geleneksel kumaşları  tasnif etmeye çalışırsak üç ana ana grupta incelemek gerekir

a)      Ev Dokumaları   ve  Evler için yapılan  kumaşlar

b)      Ticari Kumaşlar

c)       Saray Kumaşları

a:           Ev kumaşları: Ev halkı ve hane üyelerinin ihtiyaçları için dokunan  ev halkının  ihtiyacını karşılamaya yönelik evcil hayvanların yapağıları, yöredeki , ipek, pamuk ve keten gibi malzemelerden yapılan kumaşlardır.

Ev kumaşları : Yağlık, peşkir, uçkur , çevre. bürümcük ve kıvratma, iç giyim bezleri, önlük, entari, şal, peştemal, gömlek, mintan , etek , sofra örtüsü, sofra bezi vb  yapımı için üretilen kumaşlardır.  Etamin , işleme, yastık yorgan kılıfı,  atkı, Yorgan yüzü ve yatak çarşafı olarak kullanılan alaca, erkeklerin dış giyiminde kullanılan aba vb de bu tür dokumalardan sayılabilir.

 

b)           Ticari Kumaşlar

Ticari amaç için  dokumacılığı meslek edinmiş kimselerin kendi dükkan ve atö lyelerinde ürettikleri kumaşlardır. Bu kumaşların dokunup. tezgahtan çıkışı,  Ipllklerln hazırlanıp boyanmasına kadar yan meslekler de ortaya çıkmıştı.

Bu sanat dallarının bağlı oldukları Ahilik teşkilatları ve  loncaları vardı.  Bu işlerle uğraşan esnaflar loncaların talebi ve şartlarına uygun olarak üretirler  loncaları ve devlet tarafından konulan kurallarla, ticari kumaş üretim faaliyelerinde bulunurlar. Neyi nasıl  yapacakları ne oranda ne kullanacakları , hangi kumaşı nasıl ve ne şekilde boyayacaklarına kadar sıkı kurallara bağlı olarak çalışırlardı.  Hammaddeleri de aynı  loncadan alırlar loncanın biçtiği değerin altında veya üstünde mal satamazlar, kurallara uymadıkları takdirde lonjadan  ve meslekten men edilirler hatta cezanlandırılırlar ve teşhir edilirlerdi.

 

c)            Saray Kumaşları

Saray halkının ve sultanlann giyimi, halkın giyiminden tamamen ayrıydı.  Saray efradı ve hanedan üyeleri için özel kumaşlardokunur bu kumaşlardan yapılmış elbiseleri başka kimse giyemez veya bu kumaşlar  saray atölyesinin dışında üretilemezdi.  Bu kumaşlar özel olarak dokunur  özellikle hanedan üyeleri için özel yapılan kumaşlar kesinlikle kimse tarafından yapılmaz ve giyilemezdi.  Bu kumaşların bir çoğu ipekli, altın ve gümüş işlemeliydi.

Her sınıfa mensup insanların giyim şekilleri  yasalarla belirlenmişti.  Hanedan üyeleri ve diğer saray görevlileri iiçin 1845'te özel bir teşebbüsle  Hereke fabrikası kurulmuş,  1875 yılından sonra da Saray efradı için özel kumaş yapmak geleneğine son verilmiştir.  Bu fabrikada üretilen kumaşlar  Osmanlı kumaşlarına ait son örnekleri teşkiil etti. [1]

d)        Taklit kumaşlar

Özellikle 18 yy dan sonra Osmanlı saray kumaşları olan zerbaft, çatma, seraser, kemha,  kumaşların taklitleri yapılmaya başlanmış ve yurt dışında satılmıştır. Bu kumaşlar sarayda dokunmuş gibi gösterilmiş ve yurt dışında büyük ilgi görmüştür. İpekli ve işlemlei bu taklit kumaşlar 19 yy dan sonra iç piyasada da görülmüştür.

 

GELENEKSEL KUMAŞ ADLARIMIZ VE DOKUNDUĞU YÖRELER

Geleneksel kumaşçılığımızda önem kazanan kumaş türlerimizin bazıları dokunduğu yöre adları ile birlikte aşağıya çıkarılmıştır.

  • Denizli Buldan-Buldan bezi
  • Denizli Kızılcabölük/Pamuklu dokumalar
  • Muğla Fethiye/ Üzümlü-Dastar
  • Muğla Yeşilyurt/ Pamuklu dokumalar
  • Bursa, Antakya-İpek
  • Şırnak- Şalşepik
  • Erzurum-Bayburt-Ehram
  • Gaziantep-Kutnu, Alaca, Meydanîye
  • Kastamonu-çeşitli pamuklu dokumalar
  • Burdur-Burdur Alası
  • İstanbul Şile-Şile Bezi
  • İzmir Ödemiş-İpek ve çeşitli pamuklu dokumalar
  • Kandıra-Kandıra Bezi
  • Karadeniz Ereğli-Elpek bezi
  • Tokat-Tokat bezi
  • Sinop-Ayancık keteni
  • Sinop- Boyabat çemberi
  • Sinop-Durağan “Mahmara”
  • Siirt Battaniyesi, çarpana dokuma
  • Yörük işi çarpana dokuma ile yapılan çevre, peşkir, çarşaf, yağlık
  • Şile bezi, Şile,
  • Üsküfe, sevailer
  • Bilecik çatması
  • Üsküdar çatması,
  • Ankara sofu.
  • Bilecik çatması,
  • Selanik çuhası,
  • Trablus kuşağı,
  • Konya sevaisi,
  • Antalya abanisi

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

 


  • [1]Fikri Salman,  TÜRK KUMAŞ SANATINNDA GÖRÜLEN GELENEKSEL KUMAŞ ÇEŞİTER1MIZ, https://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunigsfd/article/viewFile/1025003138/1025003030