Hüseyin Anka Özkan
(d. 1909, Edirne- ö. 13 Eylül 2001), Türk heykeltıraş.
1909'da Dumurcalı'da doğdu. Babasının adı Ulvi Nuri’dir (Gezer, 1984:150). Babası, Hüseyin Anka dört yaşındayken Balkan Harbi’nde şehit düşmüştür (Arın, 1984). Asım Bey, bu nedenle şehit çocuklarının okutulduğu Edirne’deki Darüleytam’da (yetimler evi) okula başlar. Edirne’de iki yıl kaldıktan sonra şehit çocuklarını okutmak üzere toplayan başka bir yetim evinde kalır ve ilkokul öğrenimini tamamlar. Fakat bu yetimhanede iken burası Yunan işgali altına düşünce Edirne’ye ve dedesinin yanına döner. [1]
Edirne Öğretmen Okulu'nda okurken, resim öğretmeni Ratip Aşir Acudoğlu’ydu. İlk resim zevkini bu öğretmeninden aldı. Edirne Öğretmen Okulu'nu ziyarete gelen Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati'nin dikkatini çekmesi üzerine İstanbul'a öğretmen olarak atandı ve böylece 1931'de İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nin heykel bölümüne kaydolabildi. [2]
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati'nin ilgisiyle İstanbul'a öğretmen olarak atandı ve bu sırada Güzel Sanatlar Akademisi'ne devam etmeye başladı. Belling'in öğrencisi oldu. Bu okulda önce, Yervant Osgan , İhsan Özsoy ve Mahir Tomruk'tan dersler gördü. [3] İlhan Koman , Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman , Nijad Sirel ve Şadi Çalık gibi heykelciler ile Türkiye’nin ilk heykelcileri arasına girdi.
1931'de girdiği okulu 1940'da bitirdi. Okulu bitirdikten sonra çalışmalarını serbest olarak sürdüren sanatçı, genellikle anıtsal heykeller yaptı. Figüre bağlı olarak çalıştı; antik klasik Yunan heykellerinden esinlendi. 1951-1953 yılları arasında Rudolf Belling denetiminde Anıtkabir'in değişik yüzey ve mekânlarındaki heykel ve kabartma uygulamalarını gerçekleştiren heykeltıraşlara arasında yer aldı.Hüseyin Anka Özkan 1991 yılından Devlet Sanatçısı oldu. 13 Eylül 2001 tarihinde vefat etti.
HEYKELCİLİĞİ VE HEYKELLERİ
Hüseyin Anka Özkan’ın Anıtkabirdeki Heykel grupları üzerinde önemli katkıları bulunmaktadır. Aslanlı Yol, Kadın ve Erkek Heykeller Grubu onun çalışmalarıdır.
İstiklal kulesinin önünde, ulusal giysiler giymiş üç kadından oluşan bir heykel grubu vardır. Bu kadınlardan kenarlardaki ikisi yere kadar uzanan kalın bir çelenk tutmaktadır. Başak demetlerinin meydana getirdiği çelenk bereketli yurdumuzu temsil etmektedir. Soldaki kadın, ileri uzattığı elindeki kapla Atatürk'e tanrıdan rahmet dilemekte, ortadaki kadın eliyle yüzünü kapamış ağlamaktadır.
Bu üçlü grup, Türk kadınlarının Atatürk'ün ölümünün derin acısı içinde bile gururlu, ağırbaşlı ve azimli oluşunu dile getirmektedir. Heykel grubu Hüseyin Özkan'ın eseridir.[4]
Hürriyet Kulesi'nin önünde üç erkekten oluşan heykel grubu vardır. Sağdaki erkek başında miğferi ve kalın kaputu ile Türk askerini temsil ederken, onun yanında elinde kitabı ile Türk gençliğini ve aydın insanı, biraz gerisinde ise yerel kıyafetlerle Türk köylüsü temsil edilmiştir. Her üç heykelin yüzünde derin acı ile Türk milletinin kendine özgü ağırbaşlılığı ve yüksek irade gücü dile getirilmiştir. Heykel grubu, Hüseyin Özkan'ın eseridir. [5]
Ziyaretçileri Atatürk'ün yüce huzuruna hazırlamak için yapılmış olan 262 m. uzunluğundaki yolun iki yanında oturmuş pozisyonda 24 aslan heykeli bulunmaktadır. Atatürk'ün Türk ve Anadolu tarihine verdiği önem sebebiyle, Anadolu'da uygarlık kuran Hititlerin sanat üslubu ile yapılan aslan heykelleri kuvvet ve sükûneti temsil etmektedir. Heykeller Hüseyin Özkan'ın eseridir.[6]
İlke olarak sergilere katılmayan sanatçı, genellikle anıtsal heykeller yapmıştır. Anıtsal heykelleri ile tanınmış olan Heykeltıraşımızın soyut heykel çalışmaları da vardır. [7]
Çanakkale Savaşı kahramanı “Topçu Seyit Onbaşı” heykeli, on yıl boyunca Mecidiye Tabyası’nda yer almış ama heykelde “tarihi hata olduğu” gerekçesiyle heykel yenisiyle değiştirilmiştir.[8]
Anıt kabir'in yapımı için açılan yarışmaları kazanan Hüseyin Anka Özkan, Anıt Kabirdeki birçok heykelin altına imzasını atmıştır. Anıtkabirdeki Aslan Heykeli, Hürriyet Kulesi önündeki, Erkek Grup Heykeli, İstiklal Kulesi Önünde Kadın Grup Heykeli onun eserleridir. "Atatürk ve Gençlik" Cebeci Atatürk Öğrenci Yurdu bahçesi, "Mithat Paşa Heykeli "Ulus semti, Ziraat Bankası Genel Müdürlüğünün bahçesi onun heykel çalışmalarından bazılarıdır. Gümüşsuyu Parkı'ndaki "Yankı" adlı heykeli diğer heykellerinden farklı bir tarzda yapılmıştır. 1973 [9]
1960 sonrasında Türkiye’nin çeşitli yöreleri için anıtsal Atatürk heykeli yaptı. Van, Aydın, Antakya Manisa, Trabzon, Gönen, İskenderun, Diyarbakır Atatürk anıtları Hüseyin Anka'nın eseridir.[10]
Mimar Sinan Heykeli (Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi önü). İstanbul'da Hürriyet gazetesi binasının cephesindeki erkek ve kadın gruplar ve aslanlar, Aydın, Antakya, Manisa, Trabzon, Van, Gönen, Diyarbakır, Atatürk anıtları.
Mimar Sinan Anıtı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Binası bahçesinde yer alan büyük Türk mimarı Sinan'ın mermer heykeli. İlk Mimar Sinan anıtıdır.
Heykel 1956 yılında Türkiye Emlak ve Kredi Bankası tarafından Heykeltıraş Hüseyin Anka Özkan'a yaptırılmıştır. Heykelin yapılması Mustafa Kemal Atatürk'ün vasiyetidir.
Heykelin ağırlığı 7 ton yüksekliği 4,30 metredir. Mermer tabanın ön yüzünde "Mimar Koca Sinan 1490-1588 Türkiye Emlak Kredi Bankasının ilim ve sanat camiasına armağanıdır." oyma yazısı vardır.[11]
Hüseyin Anka Özkan 1991 yılında seçilen Devlet Sanatçıları arasındadır. [12]
Eserleri
- Anıtkabir’de Hürriyet Kulesi önündeki Erkek Heykel Grubu, Ankara
- Anıtkabir Aslanlı Yol Heykel Grubu, Ankara
- Mimar Sinan Anıtı, Ankara, 1956
- Mithat Paşa Anıtı, Ulus, Ankara, 1966
- Atatürk ve Gençlik Anıtı, Cebeci Atatürk Öğrenci Yurdu bahçesi, Ankara
- Antakya Atatürk Anıtı, 1963
- Diyarbakır Atatürk heykeli, 1964
- Aydın Atatürk Anıtı, 1964
- Van Atatürk Anıtı, 1966
- Hürriyet Gazetesi binası rölyefi, İstanbul (Babıali Caddesi’nden Güneşli’deki Hürriyet Medya Towers'a taşınmıştır[13]
- Yankı heykeli, Gümüşsuyu Parkı, İstanbul, 1973
- İskenderun Atatürk Anıtı, 1983
- Topçu Seyit Onbaşı Heykeli, Çanakkale (2006’da Eceabat’taki Mecidiye Tabyası’ndan alınıp Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'nün bahçesine kaldırılmıştır, 1996
KAYNAKÇA
- [1] Dr. Erdoğan Tanaltay, Sanata Su Verenler (1999). S.23
- [2] Dr. Erdoğan Tanaltay, Sanata Su Verenler (1999). S.23-24
- [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/turk-heykeltraslar/ihsan-ozsoy-ilkturk-heykel-sanatcisi-ve-hocasi/2194
- [4] https://www.kultur.gov.tr/TR,25303/ankara---anitkabir.html
- [5] https://www.kultur.gov.tr/TR,25303/ankara---anitkabir.html
- [6] https://www.kultur.gov.tr/TR,25303/ankara---anitkabir.html
- [7] Murat Özgür, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Atatürk Anıtları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van, 2005
- [8] https://www.hurriyet.com.tr/gundem/6172039_p.asp
- [9] https://cep.hurriyet.com.tr/ArticleDetail.aspx?ArticleID=271578&AuthorID=79
- [10] Murat Özgür, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Atatürk Anıtları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van, 2005
- [11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mimar_Sinan_An%C4%B1t%C4%B1
- [12] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mimar_Sinan_An%C4%B1t%C4%B1
- [13] https://www.guzelsanatlar.gov.tr/TR,3174/1991-yilinda-secilen-devlet-sanatcilari.html