Abdullah Zühdî Efendi Kimdir ve Hattatlık Sanatı

 

Abdullah Zühdi Efendi’nin sülüs-nesih bir murakkaı (Ekrem Hakkı Ayverdi hat koleksiyonu)

Abdullah Zühdî Efendi 

Abdullah Zühdî Efendi  (ö.1879) Kazasker Mustafa İzzet Efendi ekolünün önde gelen temsilcisi, Hattat

Babası, 1835 senesinde Şam’dan Kütahya’ya gelen Temim-i Dari sülalesinden Nabluslu Abdülkadir Efendi'dir. [1]Bu  nedenle  yazılarından Sahâbeden Temîm ed-Dârî'nin soyundan geldiğini ifade edecek  "Abdullah Zühdi min Sülaleti Temim-i Dari" yazmıştır. [2]

Doğum tarihi bilinmemekle birlikte Şam’da doğmuş olduğu sanılmaktadır.   Abdullah Zühdi Efendi, ialesi ile birlikte  Şam’dan  önce Kütahya’ya gelmişler  yolculuları esnasında  haklarında yardım ve gözetimde bulunulması için Serasker Hüsrev Paşa talimat vermiş ,[3] ailesi bile birlikte  Kütahya’ya gelmişler  ve bir müddet Kütahya’da kalmıştır.  Ailesi ile  daha sonra  Kütahya’dan İstanbul’a gelmiş, önce Eyyub Türbedarı Reşid Efendi'den, sonra zamanının büyük hattatı Kazasker Mustafa İzzet Efendi'den hat dersleri alarak  sülüs ve nesih yazı üsluplarını öğrenmiştir. Z ühdi Efendi aldığı  bu dersler sonunda sülüs-nesih yazılarında  "Kazasker vadisinde" en mükemmel yazanlardan biri hattat haline gelmişti.

Bu eğitimini aldıktan sonra  Nuruosmaniye Mektebine ve Mühendishane-i Berr-i Hümayuna yazı-  hat- muallimi  olarak tayin edildi.

1858 tarihinde, Sultan Abdülmecid zamanında, Hicaz’da tamir edilen Harem-i şerifin kitabelerini yazacak hattatları seçmek için  için hattatlar arasında bir yarışma açılmıştı.  Kendisi de devrinin ünlü hattatlarından biri olan Sultan Abdülmecid, yarışmaya katılan yazıları gözden geçirirken, Abdullah Zühdi Efendi'nin hattına hayran kalmış, onu saraya davet ederek; “Allahü teala feyzini müzdad etsin. Sana kayd-ı hayat şartı ile yedi bin beş yüz kuruş maaş tahsis ettim ve seni Harem-i şerifin yazılarını yazmaya memur ettim” [4]diye görevlendirdi.  Abdülmecit  onu  Mecidi nişanı ile taltif ederek Medine’ye gönderdi.  Padişahın bu ilgisi, nişanı ve  görevlendirmesi ile  Abdullah Zühdi Efendi çok genç yaşında meşhur hattatlar arasına girmiş oldu. 

Bu hadisenin duyulması üzerine  o devrin  meşhur hattatlarından Abdülfettâh Efendi’nin “Ben varken böyle bir çocuk memur edilir mi?” dediği nakledilmektedir.

Abdullah Zühdi Efendi, Hicaz’a giderek  Mescid-i Nebevî’nin kubbe kasnaklarını  ve duvarlarını kuşak celî-sülüsle âyetlerle , hadîs-i şerîfler ve Efendimiz (s.a.v.) ile ilgili kasidelerle süsledi.  Mescid-i nebevi deki en uzun ve en çok yazısı bulunan hattat olarak da tarihe geçti. [5]  “Kendisi aynı zamanda ressam olduğundan celî-sülüsün girift istiflerine çok önem vermiş, böylece sanatkârane terkipler meydana getirmiştir. Fakat istif endişesiyle harflerin teşrifatına (üst üste bindirilmesindeki sıra) rivayet etmediği için, yazdığı âyetler güçlükle okunabilmektedir.”[6]

Sultan Abdülmecid Han'ın vefatına kadar  da Medine-i Münevvere'de kalarak, Mescid-i Nebevi’nin tamir edilen kısımlarını süslemeye devam etmişti.

Abdullah Zühdi Efendi, daha sonra İstanbul’a döndü. Oradan Mısır’a gitti. Hidiv İsmail Paşa ile tanıştı. Paşa, kendisine çok itibar ederek onu Mısır’a ve ona  “Mısır Hattatı” unvanı ile  çeşitli vazifeler  verdi. Mısır’da cami ve resmi dairelerin kitabelerini yazdı. Orada banknot klişelerinin hatlarını, resmi daireler için değişik yazılar ve cami levhaları yazdı.  Medresetü’l-Hidîviyye’ye hat hocası oldu. i  Öğretim görevlisi kadrosunda iken Hidiv İsmâil Paşa tarafından 1867’de ikinci derece rütbesine yükseltil [7] Diğer okullarda  da hat hocalığı yaparak  Celi ve sülüs tarzında  çok sayıda eserler bıraktı.

Son günlerini mekteplerdeki yazı derslerine nezaret etmekle geçirdi.Mısır’da yetişmiş hattatlardan bir kısmı, Abdullah Zühdi Efendi'nin talebesidir. Devrin vezirlerinden İbn-ül-Emin Hasib Paşa'ya bir tek mushaf-ı şerif yazmıştır. 

1878 tarihinde Mısır’da vefat etti. Kurafe Kabristanı'nda İmamı Şafii’nin kabri civarına defnedildi.

Abdullah Zühdi Efendi , aynı zamanda bir ressam , kara kalem resimde, Litografya ve fotoğrafta da usta  bir hattattı.  Hasib Paşa’ya yazdığı  Mushaf-ı Şerîf  ve  En’âm-ı Şerîf , Matbaa-i Osmâniyye’de basıldı. . Kâ’be-i Muazzama’nın örtüsünün yazıları ile Ümmü Abbas Sebili ve Rıfâî Câmii kitâbe yazıları onun elinden çıkmıştır.

Kaynakça

 

  • [1] M. Uğur Derman, ABDULLAH ZÜHDİ EFENDİ, TDV İA, cilt: 01; sayfa: 147
  • [2] İbnülemin. Son Hattatlar, İstanbul 1970, s. 15·19; Hattat Necmeddin Okyay"ın neşre hazır Hâtırât'ı (U . Derman Özel Kütüphanesi). İSAM M. Uğur Derman
  • [3] https://www.dunyabizim.com/?aType=haberYazdir&ArticleID=5129&tip=haber
  • [4] İbnülemin. Son Hattatlar, İstanbul 1970, s. 15·19; Hattat Necmeddin Okyay"ın neşre hazır Hâtırât'ı (U . Derman Özel Kütüphanesi). İSAM M. Uğur Derman
  • [5] M. Uğur Derman, ABDULLAH ZÜHDİ EFENDİ, TDV İA, cilt: 01; sayfa: 147
  • [6] M. Uğur Derman, ABDULLAH ZÜHDİ EFENDİ, TDV İA, cilt: 01; sayfa: 147
  • [7] https://www.dunyabizim.com/?aType=haberYazdir&ArticleID=5129&tip=haber





Şahamettin KuzucularAdmin / Erkek / 1/20/2016

  


  • Hakkımda

    •  

    Şahamettin KUZUCULAR 1961’de Sivas’ta doğmuş, ilk, orta ve liseyi burada tamamlamıştır. Yükseköğrenimimi Ankara DTCF 1985 yılında tamamlayan yazar 1987 yılında Bilecik ve İzmir’de askerlik hizmetini yaptıktan sonra öğretmenliğe başlamış; Kars, Sivas ve Hatay’da Edebiyat Öğretmenliği görevinde bulunmuştur.

     

    Sivas’taki öğretmenlik yaparken “ Eşref Bey Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma “ adlı tezi ile yüksek lisansını yapan yazar; 2007 ve 2008 yılları arasında Özleşim şiir veznini, Özleşim şiir sistemini ve Özleşim şiir sanatı anlayışını geliştirir. Böylece bir şiirde aruz ve hece ölçüsünü de birleştirebilen; Türk şiirinde farklı bir şiir vezni geliştirebilen ilk şair olma unvanını elde etmiştir.

     

    2009 yılından itibaren Edebiyat ve Sanat Akademisini oluşturan yazar,  ülkemizin en ciddi Edebiyat, Geleneksel Türk Sanatları ve Güzel sanatlar kaynak sitesini meydana getirmeyi başarmıştır. Kısa adı Edebiyat ve Sanat Akademisi.com olan bu kaynak ve paylaşım sitesi alanında Google’ının otorite kabul ettiği sitelerin başındadır.

     

    Edebiiayt ve Sanat Akadisi.com ( Esa ‘da ) Divan, halk ve son dönem Türk Edebiyatı ve şiir sanatına dair binlerce makalesi olan yazarın divan şairleri, halk ozanları ve günümüz edipleri hakkında çok sayıda biyografi de hazırlamıştır. Bunların dışında şiir sanatı, edebiyat,  edebiyat terimleri mazmunları, edebi bilgiler konusunda yüzlerce inceleme ve makalesi bulunmaktadır.

     

     “Özleşim” Kitabı 2008 de, “Dörtyol, Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri” adlı kitabı 2012 yılında basılmış, II. Baskısı 2018 yılında “Çukurova Gavurdağı Tarihi ve Türkmenleri “ adıyla yeniden yayımlanmıştır. “ Eşref Bey İl Zühre Han ( Metin- Tenkit- İnceleme) ” 2018, Akıl Fikir Yayınları kanalıyla basılmıştır. “Alaçıktan Gökdelene” adlı romanı ise Akademisyen yayınları tarafından 2018 yılında gün yüzü görmüştür.

    2107 yılında Batman Valiliği ve Edebiyat Sanat Akademisi tarafından düzenlen kardeşlik konulu şiir yarışmasının kitabı olan” Kardeşlik Şiirleri “ antolojisini hazırlamış,  Edebiyat ve Sanat Akademisinin Dörtyol’da ilk kurşun konulu şiir yarışmasının antolojisi olan “İlk Kurşun “adlı seçkiler kitabı 2018 yılında Akademisyen Yayınları tarafından basılmıştır. Ahilik, Kalenderilik ve Osmanlının esnaf teşkilatının çöküşünü anlattığı Ahi Baba Çıkmazları adlı romanı Akıl Fikir Yayınları tarafından basılmıştır. Kasım 2021

     

    2017 yılında kurulan ve halen Edebiyat Sanat ve Sanatçıları Derneği’nin başkanı olan şair, çok sayıda şiir organizasyonları ve etkinlikleri de gerçekleştirmiş olup,  yurt içinde ve Azerbaycan’daki sempozyumlarda bildiriler sunmuştur. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi ile İki Devlet Tek Millet konulu  bir şiir yarışması ve etkinlik de düzenlemiştir. 

     

    Halen Hatay Dörtyol’da yaşayan şairin basıma hazır çok sayıda kitabı bulunmaktadır.