HATİPLİK VE HİTABET

Söylev (Nutuk), aslında bir sözlü kompozisyon ürünüdür.  Nutuk veren nutuk okuyan, hitap yapan kişiye hatip, toplum önünde toplumu heyecana sevk edecek şekilde hazırlanan metnin topluma seslenilmesi işine ise hitabet denir. Nutuk önceden hazırlanan bir kompozisyondur.  Toplum önünde okunmak seslendirmek için hazırlanan bu metin kısa, ama çok etkili, cümleleri çok vurucu anlamları net ama çok derin,  gür sele seslendirmeye uygun hazırlanan yazımı en zor yazılardan biri olmaktadır. Hitabetteki cümleler çok kısa olmalıdır. Hatibin dört temel amacı vardır. 

1. Bir fikri veya bir meseleyi açık bir şekilde anlatmak 
2. Dinleyiciler üzerinde bir iz bırakarak onları ikna etmek
3. Dinleyicileri harekete geçirmek
4. Dinleyicileri eğlendirmek

Hatiplik insanlık tarihinin en eski ve en etkili mesleklerinden biridir. Romalı Çiçero bilinen ilk meşhur hatip olmaktadır. Peygamberler, padişahlar, komutanlar ve siyasi liderlerde olmazsa olmaz en önemli hususların başında hatiplik gelir.  Padişahlar, krallar ve kumandanlar ordularına bu sanatla hükmetmiş ve savaşlar kazanmış, isyasi parti liderleri bu yetenekleri ölçüsünde seçimler kazanmış veya kaybetmişlerdir.  İyi bir hatip iyi düşünen, çok okuyan, gözlemi kuvvetli, toplumu çok iyi bilen, bilgili, ileri görüşlü, söz kurallarına gerektiği kadar önem veren kişidir. Hatip, gür sesli, özgür yaratılışlı, sevimli ve cana yakın olmalıdır. Derin hissilik, canlı hayat, sağlam yapılı bulunmak, inanç ve fikirlerde içtenlik, gür bir anlatım şekli hatibin belirgin özellikleridir. 

Hitabet aslında bir hazırlık konuşmasıdır. Zaten yukarıda tanımladığımız üzere hatip önceden hazırlanan nutku okuyan kişidir. O yüzden öncelikle bir nutuk hazırlanırken dikkat edilecek hususları ele almalıyız. 

Nutuk hazırlanırken dikkat edilecek hususlar:

1- Nutku hazırlayan konuyu planlı bir şekilde hazırlamalıdır. Yazıya geçirmeli ve hatip yazmış olduğu bu nutka önceden hazırlanmadır. Yazıya geçirmeli ve hatip yazmış olduğu bu nutka önceden hazırlanmadır. Konuşma sırasında ise yazılı metni yanında bulundurmalı; fakat konuşma sırasında kâğıda fazla bakmamalıdır. Konusuna iyi hazırlanan hatip kağıda göz ucuyla baktığı zaman konuşmasını hatasız yapacaktır. 

2- İçten konuşma yapmak kolay değildir. Büyük hatiplerin bile daha önceden konusunu hazırladıkları ve yanlarındaki küçük notlarından faydalandıkları ve o andaki konunun ahengine göre konuşmalarını değiştirdikleri görülmüştür. Bu yüzden hatip, konuşma sırasında her zaman metne bağlı kalmayabilir. 

3- Nutkun giriş cümlesi toplumun dikkatini çekecek türden olmalıdır. Hatta ilk cümleler şiirsel bir üslupta olabilir. 

4- Düşüncelerin planı iyi yapılmalı ve kullanılacak üslup iyi seçilmelidir. 

5- Gelişme bölümünde ise konu her türlü belgelerle konu açılır, örneklendirilir ve ispatlanmaya çalışılır. Dinleyicinin tansiyonunu yükseltecek fikirlerle sorulu cevaplı cümlelerle sonuç bölümüne geçiş sağlanır. 

6- Sonuç bölümünde ise işlenen konunun önemi ve toplumdaki tesirleri kesin ve etkili bir dil ile anlatılır. 

7- Hatip ele alacağı konuyu çok iyi bir şekilde savunabilmelidir. Bunun için de hitap etme sanatının inceliklerini, toplum psikolojisini ve düşünce yapısını çok iyi idrak etmelidir. Seçtiği sözcükleri ve oluşturduğu cümleleri en etkili biçimde kullanmalıdır. Sesinin tonu, mimikleri konuşmasının doğal akışıyla uygunluk göstermelidir. 

Bir Nutuk Örneği 

“Kardeşler, Vatandaşlar! Yedi yüz yılın şerefi, göğe yükselen bu minarelerin tepesinden Osmanlı tarihinin yeni faciasını seyrediyor, bu meydanlardan çok zaman alay hâlinde geçmiş olan büyük atalarımızın ruhuna hitabediyor, başımı bu görünmeyen ve yenilmez ruhlara kaldırarak diyorum ki: Ben İslâmiyet’in bedbaht bir kızıyım ve bugünün talihsiz fakat aynı derecede kahraman anasıyım. Atalarımızın ruhları önünde eğiliyor, onlara bugünün yeni Türkiyesi adına hitabediyorum ki, silâhsız olan bugünkü milletin kalbi de onlarınki gibi yenilmez kudrettedir, Allah’a ve haklarımıza iman ediyoruz.”  Halide Edip Adıvar: 16 Mayıs 1919'da İstanbul Sultanahmet mitingi

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya [email protected]