HAYATI

(d. 4 Eylül 1901 Kudüs - ö. 23 Temmuz 1967 İstanbul) Halk kültürü alanında çalışmaları ile tanınan Karacaoğlan, Yunus Emre ve Âşık Veysel’i Türkiye'ye tanıtan, halk müziği derlemecisi Muzaffer Sarısözen'i keşfeden şair, yazar,  tiyatrocu, eğitimci ve folklorcudur.

AİLESİ

Ailesi Erzincan ili Kemaliye ilçesi (Eğin) Apçağa köyünden gelmedir. Babası, Osmanlı devletinde memur olarak görev yapan doğduğu yıllarda Kudüs Düyün-u Umumiye müdürü olan Abdurrahman Bey’dir[1] Anne adı ise Hatice Hanım’dır. Annesi Hatice Hanım da Eğin- Kemaliye- doğumludur.

 Dört çocuklu ailenin en küçük oğlu olarak dünyaya gelen şairin doğum yeri Kudüs’tür. Bu yüzden de asıl adı Ahmet olan şairin kendisine   "Kudsi" soyadını alma nedeni doğum yerinin Kudüs olmasından ötürüdür. [2] Ahmet Kutsi’nin çocukluğu hakkında çok fazla bilgi bulunmaz ama şair Vatan Gazetesi'nde çocukluğuna dair birkaç yazı kaleme almıştır. Alınan bilgiler de bu yazılardan çıkartılmış bilgilerden ibarettir.

Kudüs'te doğan Tecer,  ilköğrenimine Kudüs’teki  “Frerler okulunda “[3]başlar. Babasının Kırklareli’ne tayini üzerine ilk ve orta öğrenimini Kırklareli'nde sürdür. Tecer, sırasıyla Frereler Okulu (Kudüs) , Kırklareli Numune Mektebi İdadisini(Kırklareli)  bitirdikten sonra Lise eğitimi için İstanbul’a gönderilir.  Kadıköy Sultanisi (İstanbul - yatılı, ücretsiz) okullarında eğitim görür.  Liseden sonra iki yıllık Halkalı Ziraat Yüksek Okulu’na  ( Halkalı Ziraat Mektebi Ali) gitmiş ve bu okulu bitirmiştir.(1922) [4][5]

Halkalı Ziraat Yüksek Okulunu bitirdikten sonra İzmir’e giderek çeşitli işlerde çalışır.  Daha sonra tekrar İstanbul’a dönerek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü sınavını kazanarak bu okulda yükseköğrenim görmeye başlar. Edebiyat fakültesinde öğrenim görürken Darülfünun hocaları ve öğrencilerinin oluşturduğu Dergâh dergisi ve çevresindeki aydınlar grubuna dâhil olur. Bazı şiirleri bu dergide yayımlanmaya başlamıştır.  Tecer’in ilk şiirlerinden olan "Bir Kadın Değildi, Gölgesinde Oturduğum Ağaç, Ben" [6]şiirleri Dergâh Dergisi'nde yayınlanır.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okurken Yüksek Öğretmen Okulu için açılan mülakatı kazanarak parasız yatılı hakkını elde etmiştir.  1925'te Darülfünundaki öğrenimine ara vererek Yüksek Öğretmen Okulu bursuyla biyoloji öğrenimi için Fransa ve Paris’e gitmiş ancak burada biyoloji derslerine değil Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ndeki felsefe derslerini takip etmiştir. [7] 1925-1927 yıllarında Paris Milli Kütüphanesi'nde araştırma yaparak Kütüphanede Cezayir Halk Şairleri yazmalarını bularak Türk halk edebiyatının bilinmeyen bir yönünü ortaya çıkarmıştır.[8]

Ancak Paris’te biyoloji derslerine değil Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ndeki felsefe derslerini takip ettiği için herhangi bir belge alamadan 1928 yılında yurda geri döner. Fakat Paris’teki araştırmalarını Halk Bilgisi Derneği'nin çıkardığı Halk Bilgisi Mecmuasında yayımlar. Halk Bilgisi Derneği'nin kurulan ilk şubesindeki işlerde çalışır. Öğrenimine devam ederek Darülfünundan 1929'da tamamlayarak felsefe bölümünden mezun olur.  

Tecer Fransızcayı bu şekilde iyi düzeyde öğrenmiş, Osmanlı tedrisatı ile tahsile başlamış olduğundan Arapça ve Farsçayı da eski eğitim sisteminden ve Kudüs’teki çocukluk günlerinden bellemiştir.  Kimi kaynaklar onun İngilizceyi de bildiğini yazmaktadır.

1929'da önce Samsun'a tayini çıkar, Samsun’a gitmeyince Ankara Erkek Lisesi'nde- Ankara Gazi Öğretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü- Türkçe öğretmenliği ve yardımcı müdür görevleriyle işe başlar. Ankara'dan Sivas Erkek Lisesi'ne edebiyat öğretmeni olarak tayin edilir. 1930'larda en çok bilinen eseri, Münir Ceyhan tarafından bir okul şarkısı haline getirilen Orada Bir Köy Var Uzakta adlı şiiri yayınlanır. Orada Bir Köy Var Uzakta" adlı şiirini babasının memleketi olan Apçağa Köyü(Erzincan/Kemaliye) için yazmıştır. 

1930’da mecburi hizmet için Sivas Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak tayin edilir. Kısa bir süre sonra da Sivas Maarif Müdürlüğüne atanır. ( Gökdemir, Sevgi (1987). Sivas'taki günlerinde oldukça faal olacaktır. Halk Şairlerini Koruma Derneği'ni kurduktan sonra Halk Şairleri Bayramı 'nı gerçekleştirir. Halk Şairleri Bayramı için oyun ekipleri kurulur, davul-zurna takımları getirtilir, bölgedeki şairler çağrılır ve onlarla tanışır. Vehbi Cem Aşkun ve Muzaffer Bey ile birlikte 5-7 Kasım 1931’de Halk Şairleri Bayramı 'nı gerçekleştir. Bunların içinde Âşık Veysel de vardır. [9] Şenlikler sırasında yapılan yarışmada Âşık Veysel birinci gelmiş onunla başlayan dostluğu uzun yıllar sürmüştür. Ayrıca Sivas Lisesinde “Toplantı “adıyla bir öğrenci dergisi çıkarmaya başlar.

Sivas Maarif Müdürlüğü'ne atandıktan sonra 1932 Fransızca dersler de vermiş, Kız Muallim Mektebi ve Kız Meslek Lisesi'nde de edebiyat öğretmenliği yapmıştır. [10] Sivas’ta dört yıla yakın bir süre görev yaparken soyadı kanunun çıkmış ve Ahmet Kutsi,  Ruhsati’ nin bir şiirinde geçen Sivas’taki Tecer Dağı’nın adını soyadı olarak seçmiştir. [11] 1932  yılında yayımladığı “Sivas Halk Şairleri Bayramı” kitapçığı ile bunları belgelemiştir. Âşık Veysel Şatıroğlu, Ali İzzet Özkan, Şarkışlalı Talibi Coşkun, bu faaliyetleri esnasında ortaya çıkartılmış olur.

Sivas’taki başarısı sonrasında Ankara’ya tayin edilir. Gazi Eğitim Enstitüsü’nde kompozisyon ve felsefe derslerine girmiştir. Ayrıca Ankara Devlet Konservatuarı’nın kuruluşunu hazırlayanlar arasında yer alır.[12]

1937 yılında İstanbul'dan Ankara'ya staj için gelen Meliha Hanım ile evlenir. Şair o sırada bakanlıkta görevlidir. Bu evlilikten Mehmet ve Leyle adında iki çocuğu dünyaya gelmiştir. Evlilik sonrası. Âşık Veysel’in ve şiirlerinin tanınması için ve şiirlerinin bestelenmesine mühim katkılar sağlayacaktır

Tecer,1942'den sonra Adana ve Urfa milletvekili olur. Tecer, milletvekilliği sırasında Halk Evleri Şenliği'ni düzenler ve kültür ağırlıklı siyasi çalışmalarda bulunur. Pek çok araştırmacının eserlerinin değerlendirilmesi konusunda yardımcı olur.   Ali Rıza Yalgın'ın folklor ve etnografya çalışmalarını yapabilmesi için para yardımı yapar.

1948 yılında Ankara'da geçici bir UNESCO komitesinin 12 kişilik üyesinden birisidir. UNESCO Yönetim Kurulu'na üye olan Tecer,  idare heyetine seçilir. UNESCO hakkında yazılar yayınlar ve gözlerimi açıklar.

1949 - 1951 seneleri arasında öğrenci müfettişi olarak görevdeyken Kültür Ataşeliği yapmak için tekrar Fransa'ya gider. Bu dönemde Atilla İlhan da Paris'te Nazım Hikmet'i hapisten çıkarmak için kurulan kurulda çalışmaktadır. Bu kurula katılmayarak Paris’te iken İdil Biret'in müzik eğitimi için gerekli resmi çalışmaları da düzenler.[13]  

Türkiye’ye döndükten sonra 1953 yılında İstanbul Belediye Konservatuarı’nda Türk tarihi ve geleneksel tiyatro, Galatasaray Lisesi’nde edebiyat, 1957-1966 yılları arasında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nde estetik, Gazetecilik Enstitüsü’nde halk edebiyatı dersleri vermiştir. 1960′lı yıllarda ise İstanbul Radyosu’nda yayıncılara hocalık yapmıştır.

1966 yılında emekli olmuştur. 1966’da Ankara’da düzenlediği “Folklor Enstitüsü Kuruluş Semineri”ne katılmış ve Türk Folklor Enstitüsü kuruluş protokolüne imza atmıştır. 16 Mayıs 1966′da Enstitü kurulmuştur. Tecer,23 Temmuz 1967 tarihinin pazar gecesi Vakıf Gureba Hastanesi'nde vefat eder. [14]Cenaze namazı Şişli Camii'nde kılınır ve cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilir.

Ölümünden sonra Türk Folklor Araştırma Dergisi ve Varlık Dergisi Tecer için özel sayılar çıkarmış, birçok caddeye ve okula ismi verilmiştir.

EDEBİ YÖNÜ VE ŞAİRLİĞİ

Ömer Seyfettin  ve  Ali Canip Yöntem 'in başlattığı,  Yeni Lisan ve  Millî Edebiyat akımı, Beş Hececiler Topluluğu’dan sonra, heceye yeni ses ve söyleyiş imkânları getiren Tecer, Cumhuriyet I. Dönem şairlerindendir. İlk şiirlerinde ferdi konular ve aşk konusu işlemiş sonraki dönemlerinde folklorik özellikleri öne çıkan konularda halk şiiri özelliklerine uygun şiirler yazmıştır. Önceleri, Faruk Nafiz Çamlıbel'in yolundan yürümüş,  Necip Fazıl Kısakürek ,  Ahmet Hamdi Tanpınar  ve Ahmet Muhip Dranas kuşağında ve tarzında yazan bir şair olmuştur.

İlk şiirleri lirik konularda,  aşk, doğa, ölüm, özlem gibi  temalar içindedir. Sonraki şiirlerinde memleket sevgisi ağır basan foklar ve köycülük ruhunu dile getiren şiirlere yönelmiştir.   Millî Edebiyat akımının Cumhuriyet Dönemindeki devamını aksettiren fikir ve edebi anlayışı içinde hareket ederek nesirlerinde de aynı konulara ağırlık veren bir yazar olmuştur.  

1933 – 1938 yılları arası Tecer, ilk şiirlerinde daha çok romantik âşıkları, ölüm, yalnızlık, hüzün gibi bireysel temaları işlerken daha sonraları, halk kültürünün zengin kaynaklarına yönelir. Hece ölçüsünde yeni olanaklar arayan şair, şiirlerini âşık edebiyatı tarzında değil, çağdaş şair bakış açısında yazmıştır. Şiirleri; anlatım, kelime, hatta duyuş bakımından folklora bağlıdır. Şiirlerinde saf bir heyecan, sade bir dil modern bir hece anlayışı tatlı bir lirizm göze çarpar.

İlk şiirleri 1921 yılında Dergâh’ta;1921-25 yıllarında ise Milli Mecmua ‘da yayınlanmıştır. İlk eseri 1932 yılında bastırdığı Şiirler kitabıdır. Daha sonraki şiirleri Varlık, Oluş, Yücel, Ülkü, Türk Düşüncesi, Şadırvan, Türk Dili gibi dergilerde çıkar. 2002 yılında Kültür Bakanlığı tarafından Tecer'in Bütün Şiirleri yayınlanmıştır.

Sonradan başladığı oyun yazarlığında da aynı düşünceyi ve temaları işlemiştir. İlk ve en önemli oyunu Köşe başı adlı eserinden itibaren bilinçsizce Batıya özenenleri eleştirirken folklorik zenginliğimizi serilemeye çalışan halk tiyatrolarımızı çağdaş tiyatro ile bütünleştirmeye gayret eden bir çaba içinde olmuştur. Orta oyunu tekniklerini kullanarak yazdığı ve Batı'ya özenenleri eleştirdiği, eski bir İstanbul mahallesini, bütün havası, kişileri, töreleri ile tanıttığı Köşebaşı ve Köroğlu Destanı 'ndan esinlenerek, maceraları ve insanlığı içtenliğiyle anlattığı, 1949’da yazdığı Koçyiğit Köroğlu adlı manzum piyesi, Türk Edebiyatı’nın önemli örneklerindendir. [15][16] Köşebaşı, Koçyiğit Köroğlu, Yazılan Bozulmaz:1946'da Ankara Devlet Konservatuarı Tatbikat sahnesinde oynanmıştır.

Yunus Emre ve Karaca oğlanın hayatına ışık tutmuştur. Eski Türk dansları, oyun kolları, Köylü Temsilleri, orta oyunu üzerinde çok önemli araştırmalar yapmıştır. Ayrıca Köylü Temsillerini ciddi manada ilk inceleyen isim olmuştur.

“Ahmet Kutsi Tecer'in toplam on bir tiyatro eseri vardır. Her ne kadar tiyatro eserleri, tiyatro tekniği açısında çok başarılı olmasa bile, eserlerinde ele aldığı konuların özgünlüğü ve bu özgünlüğü yansıtmadaki cesareti, tiyatro yazarlığı alanında yol açıcı olmuştur.”[17]

Karacaoğlan başta olmak üzere, halk şairlerimiz hakkında önemli incelemeler yayımlamıştır. İslam Ansiklopdisi'nde halk edebiyatımız üzerindeki araştırmaları kaynakça olarak yer almıştır.

ESERLERİ

Şiir: 

• Şiirler, 1932.

İnceleme:

• Köylü Temsilleri, 1940. 

Oyun:

• Yazılan Bozulmaz, 1947; 
• Köşebaşı, 1948; 
• Köroğlu, 1949; 
• Bir Pazar Günü, 1959; 
• Satılık Ev, 1961.

Ahmet Kutsi Tecer Şiirleri

• ANNELER
• BAŞBAŞA
• BİR GÜN EDİRNEYE GELİRSEN
• ÇINGIRAK
• ILGAZ DAĞLARINDAN
• İLK UYKULAR
• İHTİYAR AŞIK
• HALAY
• KEREM
• KIŞ DÜŞÜNCELERİ
• KIR UYKUSU
• KONYA DESTANI
• MUSİKİ
• NERDESİN
• ORDA BİR KÖY VAR UZAKTA
• SELAM OLSUN..
• ŞEHRİ GEZERKEN
• O DÖNMEDEN ÖNCE
• ÖLÜ...
• RÜZGAR GÜLÜ
• SENİ SEVİYORUMDEMEK İSTERDİM
• TABİAT ODAM
•  

KAYNAKÇA

• [1] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara, 2005, shf, 525
• [2] Gökdemir, Sevgi (1987). Ahmet Kutsi Tecer. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• [3] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara, 2005, shf, 525
• [4] Gökdemir, Sevgi (1987). Ahmet Kutsi Tecer. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• [5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmet_Kutsi_Tecer
• [6] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ankara, 2005, shf, 525
• [7] DR. ABDULLAH ŞENGÜL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-kutsi-tecer
• [8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmet_Kutsi_Tecer
• [9]Şahamettin Kuzucular, Aşık Veysel Hayatı ve Edebi Kişiliği, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/
• [10] Ahmet Kudsi Tecer (1901-1967), Turkceciler.com sitesi, Erişim tarihi:11.09.2012
• [11] DR. ABDULLAH ŞENGÜL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-kutsi-tecer
• [12] DR. ABDULLAH ŞENGÜL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-kutsi-tecer
• [13]  İdil Biret’in annesi Leman Biret’in anıları, Idilbiret.com sitesi, Erişim tarihi:11.09.2012
• [14] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ahmet_Kutsi_Tecer
• [15] Anonim, Ahmet Kutsi Tecer Biyografi https://www.biyografi.info/kisi/ahmet-kutsi-tecer
• [16] Gıyasettin AYTAŞ, AHMET KUTSİ TECER ve TİYATRO EDEBİYATIMIZA KATKISI, https://w3.gazi.edu.tr/
• [17] Gıyasettin AYTAŞ, AHMET KUTSİ TECER ve TİYATRO EDEBİYATIMIZA KATKISI, https://w3.gazi.edu.tr/
•  

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya [email protected]