Kelime türü ve dalı: İsim, dil bilgisinde bir terim 

 

Frnasızca: . déplacement sémantique

İngilizce:  semantik change, semantic transfer

Almanca:  Budetungsvandel

 

 

DİĞER – EŞ ANLAMLI TERİMLERİ: . Başka manaya geçiş, anlam yer değiştirmesi)

 

“ Yeni bir anlam vermek üzere kelimelerin gerçek anlamlarından kayarak kalıplaşmaları” [1]

 

“Daralma veya genişleme dışında olarak anlamın sadece yer değiştirmesi.  İğretileme, kapsamlama, ad değişimi, kaydırma gibi anlam olaylarını karşılayan dilbilim konularının genel adı”.[2] Dilbilim terimi

 

Somut veya soyut anlamlı kelimler benzetme veya zihnen kurulan çeşitli ilgiler nedeni ile kendi anlamlarından başka anlama gelecek şekilde de kullanılabilirler.   Sözcük bir yandan kendi temel anlamını koruyorken diğer yandan da tamlamalar kurmak için veya benzerlik ve çeşitli ilgiler yoluyla diğer bir anlam da kazanıp kalıplaşabilir.

Zamanla anlamlarında meydana gelen bu tür anlam kaymaları veya kayma yoluyla kalıplaşmalara anlam kayması denir.

 

Örneğin Beşik ve taş sözcükleri kendi anlamlarını korurken  - belki de beşiğe benzeyen bir şekli dolayısı ile -  bir semt adı da olarak beşik ve taş kelimelerinde anlam kayması meydan gelmiş olur.

 

Anlam kaymalarındaki anlam olayının anlam değişmesinden farkı, kelimenin benzetildiği şey ile arasındaki anlam bağının tamamen kopmamış olmasıdır:

 

 

Hanımeli,

 İmambayıldı,

Başsavcı,

Adamotu,

Dil dökmek,

Ağız yoklamak.

Aslanağzı, «bir çiçek adı: aslan ağzına benzeyen çiçek»;

Karafatma «bir böcek adı»;

Katırtırnağı «bir bitki»;

Dedikodu, çıtkırıldım, dil dökmek

Eski dilde kaba «iri, büyük, kocaman»: “ Görklü kaba ağaç “  günümüz Türkçesinde kaba « biçimsiz, sevimsiz, nezaketsiz»;

Kabarmak «ağırlığı artmadan hacmi büyümek, şişmek», anlam kayması ile (öfkelenmek, hiddetlenmek), kumaşta «üzerinde tüyleş oluşmak» vb.

 

 

---