Neriman Acem Destan Kahramanı
Osmanlıca yazılışı Neriman : نريمان
Neriman, Farsça kökenli bir kelimedir. Sözlük anlamı ile Farsça’da; pehlivan, yiğit, kahraman anlamlarına gelir. İran esatirlerinde ise Acem destanlarının en meşhur pehlivan sülalesi olan Sam ve Zaloğlu Rüstem soyunun menbaıdır. Yani, Sam ‘ın babası, Rüstem’-i Zal’ın da dedesi olan efsanevi bir karakterdir.
Şehanmede Neriman’da oğlu Sam ve torunu Rüstem gibi pehlivandır. Oğlu Sam ile torunu Rüstem de cihan pehlivanları olmuşlardır. Nitekim Rüstem’-i Zal, Acem kahramanları içinde en büyük pehlivan ve kahraman olacaktır. Şehname’ye göre Neriman, Cemşîd’in soyundan gelen Atbîn’in (Abtîn) oğludur ve Ferîdûn[1] ve Mînûçehr dönemlerinde yaşamıştır.
Feridun edebiyatımızda Dehhak’ın ölümün planlayan, Dahhak öldükten sonra tahta geçen Dahhak’ın kanının bulaştığı Direfş-i Gayvani ( Sahtiyan önlüğü ) devletine bayrak yapan ,DEMİRCİ GAVE sayesinde tahta, çıkarak ülkeye adaleti getiren ,Dahhak , Gave , sahtiyan Direfş-i Gayvani, adalet, iyilik ve uzun ömür, İksir-i Hayat sembolleri ile birlikte kullanılan bir hükümdardır. Neriman’ın oğlu Sâm’a, dünya pehlivanı unvanı veren de Feridun’dur. [2]
Firdevs’i ve Şehname’sinde Neriman’dan kahramanlığı ve pehlivanlığı, Sam’ın babası ve Rüstem’in dedesi olarak söz edilir.[3] Firdevsi ve Şehnameye göre Neriman, Feridun’un emrindeki güçlü komutanlardan birisi olmalıdır. Nitekim şehname’ye göre Feridun’un emriyle Sipend dağına saldırması ve Sipend dağındaki kaleyi ele geçirmesi için görevlendirmiş ama Neriman bu kaleyi ele geçirmeyince yıllarca kalenin kapısında beklemiştir. Neriman’ın ölümü de bu kale kapısında bekleyiş sırasında yukarıdan başına atılan devasa bir taşın çarpması ile olmuştur. (Tökel, 2000: 241)[4]
Şehname’de Neriman’dan Sam’ın babası, Zal’in dedesi olarak bahsedilmekte Sipend kalesi önünde ölümü anlatılmakta kahramanlığından da çok söz edilmekte, ama onun pehlivanlığı ve Feridun’un komutanı olduğuna da değinilmektedir.
Divan şairleri ise Neriman’ın kolları güçlü, Sam’ın babası Rüstem’in dedesi olarak zikrederler. Sam ve Rüstem cihan pehlivanları olduğuna göre Neriman’ı da yiğit, çok güçlü ve savaşçı olarak tarif ederler. “Divan şiirinde Neriman ismi övülen şahısla kıyas için kullanılır ve kahramanlığı ve yiğitliği sembolize edilir.”[5] Divan şairleri Rüstem ve Sam’dan bahsederlerken onların ataları olan Neriman’ı da güçlü ve yiğit oluşu ile anarlar. Neriman divan şairleri için bir kıyas unsuru olmuş özellikle kasidelerde övdükleri Padişah ve vezirleri Neriman ile kıyaslamışlar ama padişah ve vezirleri Neriman’dan daha güçlü ve daha büyük bir kahraman olarak göstermişlerdir. Bazı divan şairleri neriman’ı elinde şimşek kılıcı ile ( berk-i samsam ) tasvir etmişlerdir. Lakin Neriman ile ilgili bahisler de berk-i samsam adlı bir kıçla sahip olduğuna dair bir kayıt yoktur. Berk-i samsam kılıcı İslam tarihinde Arap bahadırlarından Amr İbn-i Ma’di Kerb adlı bir kahramanın ağır kılıcının adıdır.
Fark-ı kâma redd-i destimdir çeleng-i iftihar
Rezm-i aşkın zûr bazû- yı Neriman’ı görün Avni bey
Neriman’ın kuvvetini görün ki muradımın başına elimin tersi ile iftihar çelengi yaptım
Cüdâ eyler serinden bîm-i tîgi hûş-ı Hûşenk'i
‘Aceb nermî verir darbı dil-i saht-ı Nerîmân'a (K.7/13) Sünbülzâde Vehbî
Kılıcın korkusu Hüşenk’in aklını başından uzak eyler, acaba katı
gönüllü Neriman’a vuruşu yumuşaklık verir mi?
Görüp gam leşkerin etrâfumuzda sanma şâhânuz
Gedâ-yı kûy-ı ‘ışkuz biz ne Sâm u ne Nerîmân’uz Ravzi
[6]
Ulüvv-i süllem-i kasr-ı celâline nisbet
Kemîne pâyesidür kürsi-i Nerîmânî
NEV’İZÂDE ATÂYÎ
Zûr-ı dest-i devleti gürz-i girân-ı satveti
Düşmen üzre hamle-i Sâm u Nerîmân eyledi (Bâkî_Kaside-7/19)
Otursa kürsî-i divâna yer vermez
Nerîmâna Nigeh-dârân-ı dîvân-hâne seng-i nerdübân üzre (Nedîm_Kaside-54/22)
Sen ol sâhib-kırân-ı ‘arsa-i feth ü zafersin kim
Çü mûm-ı nerm olur nîrû-yı destinden Nerîmânlar (Nedîm_Kıt’a-4/4)
Niğah-ı satveti lerziş fiken Samu Neriman’ı
Sukun-ı şevket-i hayret- fezâ Huşeng ü
Dara Fitnat Hanım[7]
Degül mi nazm u nesr-i kıssa-i Vassâf u Firdevsî
Koyan dünyâda resm-i Rüstem ü nâm-ı
Nerîmânı Nev’î[8]
İLGİLİ YAZILARIMIZ
·
İran
Destanlarında Gave Kawa
·
Dahhak
ve Efsanesi ( Şiirimizde Dahhak Gave Sahtiyan )
·
Direfş-i
Gayvani: Gave'nin Önlüğü Sahtiyan Bayrak
·
Feridun
- Divan Şiirinde Feridun
·
İ'rec
Kimdir ve İ’reç Destanı
[2] Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
[3] Necati lugal Şehname,MEB, 1967 -sf. 70-73)
[4] TÖKEL, Dursun Ali (2000). Divân Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
[5] Yunus İNCİROĞLU, Gülcan ALICI, SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ DİVANI’NIN ACEM KAYNAKLI EFSANEVİ VE MİTOLOJİK ŞAHISLARI, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 51 Ağustos 2017
Sitedeki yazıların tüm hakları ve sorumluluğu yazı sahiplerine aittir. Yazıların izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. Aksi davranışlara karşın yasal işlemlere başvurulacaktır.