Bosnalı Sabit'in Zafernamesi Ve Diğer Eserleri

Sabit, daha çok mesnevileriyle şöhret bulmuş bir şairdir. Sabit’in, Dîvânının yanında Zafernâme, Edhem ü Hümâ,Derenâme,Berbernâme ve Amr-i Leys adlı mesnevileri vardır

ZAFERNAME

Klasik Türk edebiyatında savaşları anlatan manzum ve mensur  eserler fetihnâme, Zafernâme, şehnâme, fütûhat, fethiye, Selimnâme, Süleymannâme, cenknâme, cihadnâme… gibi adlar  verilmiştir.Zafernâme,  “ düşmanın yenilmesi ile sonuçlanan gazanâmelere “  (Levend 1956:4) denir. Edebiyatımızda yazılmış olan zafernamlerden bir diğeri de Ziya Paşa’ya aittir. Sabit’in Zafernamesi, Sabit’in divanı hakkında çalışma yapan[1] Prof. Dr. Turgut Karacan tarafından yapılmış ve Sivas’ta bastırılmıştır. [2]

Sabit’in mesnevileri içerinde en başarılı olan eseri  Zafernâme adlı eseridir. Sabit bu eserini, yeni, özgün ve  ve yerli  konularda bir mesnevi yazmak düşüncesi ile almış bu bakımdan da Sabit’in bu eseri divan şairlerinin yazmış oldukları diğer  mesnevilerden ve klasik hikâyelerden ayrılmıştır. “Sabit, mesnevilerinin konularında bilerek ve isteyerek yenilik yapmak istemiş ve bunda oldukça başarılı olmuştur.” [3]

Sabit , bu eserinde klasik mesnevilerde görmeye alıştığımız  Tevhit, münacat, naat, miraciye, sebeb- i telif bölümlerine  de yer vermemiştir. Bu tutumu dahi Sabit’in yenilik getirmek istediğine dair önemli bir işarettir.  Bu bakımlardan Sabit’in bu eseri “ benzer türdeki eserler içinde  kısmen hem biçim hem de içerik bakımından farklılık arz eder.”

Sabit’in zafer namesi Bekir Çınar tarafından incelenmiş tir.  “Bosnalı Sabit’in Zafernâmesi, şekil olarak klasik zafernâme geleneğine uygun düşmekle birlikte yeni muhteva arayışları göze çarpmaktadır. Zafernâme, 426 beyit olup Kırım Han’ ı Selim Giray’ ın, Edirne’de Sultan ikinci Süleymanı ziyaret ettikten sonra Rus ve Leh ordusuna karşı kazandığı zaferi  hikâye eder. Divan edebiyatının manzum gaza namelerinden olan Zafernâme’ye Gazânâme ve Selîmnâme adları da verilmiştir.

Zafername, eski harflerle de basılmıştır. “ Bu eser Ebü’l-Ziya Tevfik tarafından iki defa tab ve neşredilmiştir.” (Banarlı 1987:679).[4]

Zafernâme, beş bölümden oluşmaktadır. “Zefernâmenin kaleminden bahseden bölümü  hariç   “ Zefernâme’nin  ilk üç bölümü, Osmanlı Devletinin siyasî ve sosyal yapısını yansıtır. Dördüncü ve son bölüm, Selim Giray komutasındaki, Kırım askerleriyle Rus ordusu arasında geçen ve Selim Giray’ın galibiyetiyle biten savaşın şairane ve destansı bir hava içerisinde anlatımıdır. “ 

Tarih kitaplarında, Zafernâme’den Avusturya veya Macaristan seferine ait bir  eser olarak bahsedilir.  “ Hatta bazıları Kaçanik savaşına ait bir eser olarak gösterir. Olayların akışı ve bazı beyitler bunu doğrular mahiyette ise de eserin son bölümünde  Zafernâme’nin  tarihçilerin kaydettiği gibi -Urkapı ya da Prekopta Ruslara karşı kazanılan savaşın hikâyesi olduğu anlaşılmıştır.”  (Karacan 1991a: 1) Zafernâme’de anlatılan savaşı  “ Babinger, Macar seferi; Alessio Bombacı ve Gibb Avusturya savaşı;  İ. Hakkı Uzunçarşılı, Selim Giray’ın  Avusturyalılara karşı kazandığı Kaçanik zaferi olarak göstermektedir.” (Karacan 1991a: 27).

SABİT’İN DİĞER MESNEVİLERİ

Edhem ü Hümâ, Berber-nâme, Dere-nâme, Amr-i Leys gibi Sabit’in mesnevilerinin çoğu, yerel konu ve kahramanları konu edinmektedir. . Örneğin Derename ‘de, Ruscuk’da hilekâr, yalancı ve kadın düşkünü olan Söz Ebesi lakabıyla bilinen bir kişinin hikâyesi, ya da benzer bir şekilde Berbername ‘de Çorlu’da bir berber çırağının başından geçen olaylar anlatılmaktadır.(Kadri , 2006: 27-29)[5]

BOSNALI SABİT'İN EDHEM Ü HÜMA’ SI VE ÖZETİ

 Bosnalı Sabit’in Zafernamesi Ve Diğer Eserleri

Bosnalı Sabit Edebi Yönü ve Şiirleri( 17 yy)

Bosnalı Sabit Şiirleri

Cemviyye Nedir Bosnalı Sabit Cemreviyyesi

Şiirleri

Aslı o düzd-i gamzesinüñ Çaldıranlıdur

Ramazaniye - (Nesip Böülümünden )

Edhem ü Hümâ’dan

[1] KARACAN, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit Divan, Cumhuriyet Üni. Yay., Sivas

[2] KARACAN, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit Divan, Cumhuriyet Üni. Yay., Sivas

[3] Bekir ÇINAR , Bosnalı Sabit ve Ziya Paşa’nın Zafernâmelerindeki Şekil ve Zihniyet Mukayesesi  https://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=2963

[4] Bekir ÇINAR , Bosnalı Sabit ve Ziya Paşa’nın Zafernâmelerindeki Şekil ve Zihniyet Mukayesesi  https://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=2963

[5] Alena ÇATOVİÇ,BOSNALI DİVAN ŞAİRLERİNDE MAHALLÎLEŞME “ Mahallîleleşme”  Process in Poetry of Bosnian Divan Poets, https://www.motifakademi.com/ son erişim13-08- 2103