Nusretname ve Minyatürleri

Gelibolulu Mustafa Ali ve Nusretname Adlı Eseri

Nusretname

İran Seferini yapan Lala Mustafa Paşa'nın  münşi olarak bu seferde bulunan Gelibolulu Ali -Mustafa -bu eserini  sefer esnasındaki resmi yazışmaları eserine kronolojik bir sırayla yerleştirerek, olayların merkezinde bulunarak ve çeşitli rivayetleri de kullanarak yazmıştır.  Bu sebepten de eserine,  “zaferleri anlatan kitap anlamına gelen "Nusret-name" ismini vermiştir.

 Gelibolulu Ali -Mustafa- 25 Mayıs ı582de  Fakir Şeyh isminde özel bir hattata yazdırdığı bu nüshayı   Gazanfer Ağa’nın aracılığı ile 1583 ilkbaharında  III. Murad’a takdim  etmiştir. All,  bu eseri ile padişahın ilgisine mazhar olmuştur. Eseri çok beğenen II. Mustafa bu eserin tezhip, hattat ve minyatürcüler tarafından süslenerek yeniden yazılmasını emretmiştir. Böylece Ali’nin Nusretname adlı eseri  Gelibolulu Ali  ’nin “  nezaretinde Sultan Murad'ın özel katibi Mustafa bin Abdülcelil ve saraydaki sanat erbabı bugün Topkapı Sarayı Hazine bölümünde bulunan özel münakkaş nüshayıistinsah etmişlerdir(l584).  Bu eserin saray nakkaşları tarafından hazırlanmasına ise bizzat  Gelibolulu Ali nezaret etmiş eserin saray nakkaşları tarafından hazırlanması ise bir yıl sürmüştür.  “ Sultanın emri ile asıl nüshasından yeniden yazılarak süslenen bu eser   “ British Müzesindeki nüshasının kopyasıdır. “ [1]  III. Murat’ın yadırmış olduğu bu nüsha ise bu gün Topkapı Sarayındaki nüshasıdır.

Lala Mustafa Paşa ile Konya Mevlevîhânesinde              1578 Gürcistan'ı fethi Lala Mustafa Paşa Kars'ta  

(Nusretnâme, TSMK, Hazine, nr. 1365, vr. 36^a)

NUSRETNAME’NİN NÜSHALARI

• British Mesuem Add. 22,011, in the Catalogue of Turkish manuscript in the British Museum (61 b-62a)
• Hazine No. 1365, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Katoloğu, s. 230- i
• Revan No. 1298, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi TürkçeYazmalar Katoloğu, s. 231
• N:Nuri Osmaniye Kütüphanesi, No. 4350
• Viyana National Bib!. No. 1017, Flügel Kata!' II. s. 238
• Es'ad Efendi Süleymaniye Kütüphanesi, No. 2433, TC. YazmalarKatoloğu, s. 230
• Paris Bibliotheque Nationale, No. 1134,Bibliotheque cat II,s.175
• Kahire, Darü'l- Kütüb Mısri, No. TK 237,'Ali Efendi Hilmi
• Dağıstanı, Fihristü'I-Kı1tubit Türkiyyeti fi'l-Kütüphaneti'lHıdıviyyeti,Mısır1306, s.242.[2]

NUSRETNAME’NİN MİNYATÜRLÜ KOPYASI VE  MİNYATÜRLERİ

Lala Mustafa Paşa’nın hemşehirisi ve gözde münşisi olan Mustafa Âli, Lala Mustafa Paşa ile o yıllarda sarayda çok etkin olan saray ağası  dostu Gazanfer Ağa’nın  sayesinde devletin önemli görevlerinde bulunmuş, yazdığı eserleri devlet adamlarına ve sultanlara takdim ederek önemli ihsanlar elde etmiştir.  Mustafa Âli,II. Selim ve II. Murad zamanlarında yazdığı eserlerinden bol bol ihsan almayı başarmış  ve yazdığı çok sayıda eserden istifade etmesini de bilmiştir.

Mustafa Ali’nin Nusretname adlı eserinin minyatürlerle de süslenmiş olmasın ise  III. Murad’ın Saray Ağası  olan Gazanfer Ağa sayesinde olmuştur. II Selim ve III. Murad zamanlarında saray ağaları oldukça etkin olmuş, veziriazamlar dahi padişahlarla görüşebilmek için bu ağalardan yardım istemek zorunda kalmaya başlamışlardı.

Mustafa Âli’nin 1583 yılında yazdığı Nusretnâme adlı eserini III. Murad’a takdim edilmesinde aracılık eden Gazanfer Ağa  bu eserin  minyatürlerle donatılmasında ve süslenmesinde çok büyük bir rolü olmuştur. Eser  Sultan III. Murad’a, Gazanfer Ağa aracılığı ile sunulduktan sonra  eseri beğenen sultan Murad,  eserin süslü bir nüshasının saray nakkaşhanesinde hazırlanmasını emreder. [3] Böylece Nusretname’nin  minyatürlü nüshası Mustafa Âli’nin gözetiminde  ve yirmi sanatçı  tarafından bir yılda bitirilir.

“Kitap 1584 yılı Temmuz ayında bittiğinde minyatürleri, tezhipleri, halkârî süslemeleri ve özellikle kırmızı atlas üzerine zerduzî cildiyle çok göz kamaştırıcı olmuştur[4]. Bu eserin minyatürlerinden birinde Gazanfer Ağa da betimlenmiştir.”

“Katalog no 699, Hazine 1365'te kayıtlı  olan Nusretnâme seferlere gidiş yolları, konak yerleri ve paşanın mektuplarını içerir.  Gürcistan, Azerbaycan ve Şirvan fethini konu a lan bu nüshada 257 yaprak, 41 minyatür bulunur. Yazarı hayattayken istinsah edildiğinden dolayı önemlidir; III. Murad'ın özel kâtiplerinden Mustafa bin Abdülcelil tarafından istinsah edilmiş olması da önemini artırır. Eserin minyatürlerinden birinde müellif eserini Lala Mustafa'ya sunarken tasvir edilmiştir; bu sırada bir tarafta da Mevleviler sema etmektedir. Diğer minyatürlerde kalenin savaş sırasında tamiri ve çadırında oturmuş bunu bekleyen padişah görülür.”  [5]

Eserde yer lan ilgili minyatürde  “ Gazanfer Ağa , Sultan III. Murad’ın sağında, silahtarların yanında ayakta durmaktadır. Aynı resimde Âli’nin diğer destekçisi, padişah hocası ve 1598 yılında şeyhülislam olan Hoca Sadeddin Efendi de (ö.1599) sultanın solunda otururken betimlenmiştir.”

 
Lala Mustafa Paşa’ ziyafet, (Nusretname TSMK, Hazine,

nr. 1365, vr. 34^b)

• [1] H. Mustafa Eravcı , Mustafa 'Ali'nin Nusret-namesi ve Onun ışığında Yazarın Tarihçiliği, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/35/301.pdf
• [2] H. Mustafa Eravcı , Mustafa 'Ali'nin Nusret-namesi ve Onun ışığında Yazarın Tarihçiliği, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/35/301.pdf
• [3] Cornell H. Fleischer, Tarihçi Mustafa Âli. Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, çev.A. Ortaç, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, s. 114-115.
• [4] Kemal Çığ, Türk Kitap Kapları, İstanbul, Yapı ve Kredi Bankası,1971, s. 40.
• [5] Günay Kut, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı’ndaki Kimi Minyatürlü Yazmalar,.obarsiv.com/guncel_gunaykut.html

Osmanlı Ordusu Tiflis'te 1582.  Nusretname alıntı: https://www.pinterest.com/source/warfare.co.nf/)

Ordunun saraydan ayrılışı, Nusretname ( alıntı: https://www.pinterest.com/source/warfare.co.nf/) 

Not: Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, Resim,Tablo, kaligrafi, ebru, Fotoğraf, minyatür, hat, sedef, el işi, oya, bezeme, Telkari, kazaziye  benzeri çalışma  ve araştırmalarınızı, sitemize üye olarak ,  bize başvurarak ESA'da paylaşarak kültürümüze katkıda bulunabilir, kendinizi ve ürünlerinizi tanıtabilirsiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com