ŞAMAR OĞLANI SİLLE-İŞAKİRD NEDİR

Şamar oğlanı Türkçede “ aile ve toplum içinde her suçun üzerine atıldığı; sürekli azarlanan, suçlanan günah keçisi haline getirilen “ kişi veya zavallı anlamında bir deyimdir.

Osmanlıcada şamar oğlanı deyimi ile aynı anlama gelen” sille-i şakird ” tabiri vardı. Şamar oğlanı deyiminin İngilizcedeki karşılığı ise “Whipping boy” dur.  Şamar oğlanı, suçlu olmasa bile suçlu bulunan, başkasının işlediği suçun cezasını çeken, bundan dolayı dayak da yiyebilen, azarlanan çocuk, yardımcı veya suçsuz kişidir.

Şamar oğlanı deyimin ortaya çıkması babadan oğla miras kalan padişahlık ve krallık ile yönetilen devletlerde şehzadeler veya prenslerin kabahatleri yerine dayak yiyen görevlileri ifade eden bir deyim olarak ortaya çıkmıştır.  Hem doğu hem de Batı küstürürlerinde şehzadelerin veya prenslerin eğitimi özel yerlerde özel hocalar ( Lala) tarafından yapılırdı. Padişahın oğluna veya kralın veliahtına ders veren öğretmen işledikleri suçlar veya derse karşı kayıtsızlıklarından ötürü şehzadeyi veya prensi dövmekten çekindiği için onların işlediği suçlar yerine şamar oğlanı seçilen birisini döver, prens veya şehzadeye gözdağı verilirdi.

Osmanlı padişahları şehzadelikleri sırasında eğitildikleri hocalarına çok sadık kalmışlar bazı padişahlar ölümlerine kadar lalalarına hep sahip çıkmışlardır.

Osmanlı devrinde şehzadeler eğitilirken onlara gözdağı vermek için hocaları tarafından padışah babalarının yalancıktan cezalandırıldığı da vakidir. Örneğin Fatih, şehzade iken işlediği bir suçtan dolayı lalasını babasını cezalandırdığına dair anlatılan bir hikâye bulunmaktadır.

Hokkabazların Şamar Oğlanları

Eski devrilerde hokkabazların yardakçılarına da şamar oğlanı denirdi.  Köy seyirlik oyunlarında ve halk tiyatrolarında da şamar oğlanı işlevini gören oyunlar ve tipler olurdu.  Eski devrilerde çoraklara zanaat öğreten ustaların, çıraklarını gerekli gereksiz dövmeleri nedeni ile çıraklara da şamar oğlanı denirdi. Eski devrilerde mektebe giden çocukları hocalarından bol bol sille yediği de vakidir. Bu nedenle şakirdlere ( öğrenci- talebe )  şamar oğlanı denilmiştir.

Sille-i şakirdi edip  vesvas

Yeni başlatmış idi hannâs   Sabit

Şeytanı kendine şamar oğlanı çırak edinerek melanet öğretmeye daha yeni başlamıştı.

İbn-i Sina’yı edinmişti şamar oğlanı

Ekseri şaşkın olurken Tokat’ın türkânı  Süruri

Süruri, bu beytinde şamar oğlanu deyimini talebe anlamında kullanmıştır.