Selmân-ı Savecî Kimdir Eserleri Şairlerimize Etkileri

Hayatı

Selmân-ı Savecî (1309-1376) diye bilinen ünlü İran şairi olup kasideleriyle ünlüdür. Sâve şehrinde dünyaya gelmiş, İlhanlı sarayında maliye işlerinde olan babası sayesinde ^[1]  İyi bir eğitim almış; çağının ilimleri yanında siyak ilmini de öğrenmiştir. [2]

 İlhanlı Devletinin güçlü veziri Gıyâseddin Muhammed b. Reşîdüddin Fazlullah’ın desteği sayesinde lhanlı Hükümdarı Ebû Said Bahadır Han’ın ve eşi Dilşâd Hatun’un da gözüne girmiş, yaşadığı devirde hayli meşhur olmuş bir şairdir.  İlhanlı Devleti 1343’te yıkılınca hamisi Dilşad Hatun Celâyirli Devleti’nin kurucusu Şeyh Hasan-ı Büzürg ile evlenmiş bunun üzerine Selman’ı Saveci de Dilşat Hatun’un yanına ve Bağdat’a yerleşmiştir. Üstelik Bağdat’ta Dilşâd Hatun’un sarayında, melikü’ş-şuarâ olmuş ve Şeyh Hasan-ı Büzürg’ün oğlu Üveys’in yetiştirilmesi ile de meşgul olmuştur.

Oldukça şanslı bir insan olan Selman Saveci, talebesi Üveys’in hükümdar olması ile daha güçlü bir konuma gelecektir. Yazları Tebriz ve Kış aylarını ise Bağdat’ta geçiren şair çağdaşları olan Nâsır-ı Buhârî ve Hâfız-ı Şîrâzî ile mühim bir dostluk kurmuştur. Ancak Sultan Üveys’in erken yaşta ölümü sonrasında gözden düşmüş ölümüne kadar Tebriz’de yalnız ve yoksul bir hayat sürdürmek zorunda kalmıştır. [3]

Ölümünden sonra da şairlik gücü ve eserleri sayesinde de Fars, Türk, hatta diğer İslam devletlerinde adı unutulmayan bir simadır.  Şiirlerinde Sadi Şirazi ve Mevlana’nın tesirinde olmuştur.  Devrin hükümdarlarına Dilşad Hatun’a ve Üveys için yazdığı kasideleri ile ünlüdür. Onun bu kasideleri divan şairlerimize de bir nevi rehber olmuştur.

İçindeki güzel şiirleri ile Divan şairlerimizi de etkileyen hacimli bir divanı vardır.  Şiirlerinde söz sanatlarına teşbih ve istiareye başarı ile yer vermiş, asrının en başarılı kaside ve mesnevi şairlerinden birisi olmuştur. [4]

GENCELI NIZAM’İnin HUSREV-I ŞIRIN adlı eserini örnek alarak yazdığı Çemşid-i Hurşit Mesnevisi, AHMEDI  ve CEM SULTAN ’ın aynı adlı eserlerinin kaynağı olmaktadır.  ( bkz CEMŞID Ü HURŞID MENEVISI AHMEDI ) Bir aşk mesnevisi tarzında yazmış olduğu Firâḳnâme adındaki 1100 beyitten oluşan mesnevisini Sultan Üveys’in isteği üzerine [5]yazmıştır.

Selmân-ı Savecî özellikle gazelleri ve mesnevileri ile Türk şairlerini bir hayli etkileyen bir şairdir. Divan şairlerimizin Zahîr,  Molla Cami, SA'DI ŞIRAZI,  Hafız ile birlikte isimlerini en sık zikrettikleri İranlı şairler arasındadır.  Divan şairlerimizin kendilerine benzettikleri meşhur ve büyük gördükleri şairlerden biridir. Onun ismi daha ziyade kasidelerin fahriye bölümlerinde zikredilir. Şairlerimiz şiirlerinde ustalık ve üstünlük yönlerinden kendilerini Salman’ı Saveci’ye benzetirler. Divan şairleri şiirlerinde genellikle Selmân ve Zahir’den birlikte söz ederler. Bu iki şair divan şairlerinin sanatlarına hayran oldukları usta olduklarını kabul ettikleri şairler olmaktadır

Nazm ile Selmân-ı asrım nesr ile Vassâf-ı dehr

Nazm ii nesr içre müsellemdir bu kilk-i hoş-hırâm   Nâdirî

Bu senâyile Senâyî çü sen ay'ı göremez

Ger sözü Fârisî'dir söz hele Selmân'a gider   Kadı Burhaneddîn

Hüsnünün aşkı nice Leylâ'yı Mecnûn eyledi

Bes ne aceb k ’ola ger bir Ahmed'i Selmân eder Kadı Burhaneddîn

Zuhur etti Zâhir’in sırrı tab’ı nüktedanımda

Akıttı kendüye şi’iri revân pâk-i Selmâni   Baki

Fahr eder kevkebe-i tab‛ım ile Hâkânî

Cân verir lehçe-i pâkizeme Selmân u Zahîr    Nefi

KAYNAKÇA 

[1] ADNAN KARAİSMAİLOĞLU https://islamansiklopedisi.org.tr/selman-i-saveci

[2] Yasemin YAYLALI, “Selmân-ı Sâvecî’nin Gül Redifli Gazelinde Gülün Ele Alınışı”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mart 2018 22(1): 139-145

[3] ADNAN KARAİSMAİLOĞLU https://islamansiklopedisi.org.tr/selman-i-saveci

[4] Yasemin YAYLALI, “Selmân-ı Sâvecî’nin Gül Redifli Gazelinde Gülün Ele Alınışı”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mart 2018 22(1): 139-145

[5] Yasemin YAYLALI, “SELMÂN-I SÂVECÎ'NİN FİRÂKNÂME'SİNDE MEVSİM TASVİRLERİ” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi