04.03.2012
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Fırat
Nehri'nin batısında yer alan Adıyaman'ın, güneyinde Atatürk Barajı gölü
ve Şanlı Urfa doğusunda Kâhta, kuzeydoğusunda Sincik, kuzeyinde Çelikhan,
batısında ise Tut ve Besni ilçeleri vardır. ADIYAMAN, Şanlı Urfa , Gaziantep ,
Şırnak, Siirt, BATMAN' ve Mardin illerini de içine alan topraklarda sulama ve
enerji üretimine yönelik GAP Güneydoğu Anadolu Projesi'nin uygulamaya
konulmasından dolayı bölgede büyük bir kısım su altında kalmıştır. Bu bölgede
su tutulmadan önce yörede bulunan antik yerleşim bölgelerinde arkeolojik
araştırmalar yapılmıştır. Adıyaman Coğrafi yapısı nedeniyle binlerce yıl önce
parlayıp sönen eski medeniyetlerin bir kavşak noktası olduğu için insanlık
tarihi boyunca eşi az görülen medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Kommegene
Krallığı'na ait kalıntılar ise Nemrut Dağı'nda yer alır. İlçe nüfusu 2008
yılına göre 197.014'tür.1945'te 10.000 olan nüfusu 1990'da 100.045'e, 2000'de
178.538'e, 2010'da 202.735'e çıkmıştır.
Adıyaman'ı doğudan batıya doğru bölen Anti Torosların kuzeyinde kalan dağlık bölgenin iklimi ile güneyinde kalan bölgenin iklimi birbirinden farklıdır. Güneyi, yazları kurak ve sıcak,kışları ılık ve yağışlı; kuzeyi yazları kurak ve serin, kışları yağışlı ve soğuktur
ADIYAMAN'IN
İLÇELERİ
Merkez ilçe dâhil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır. İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir.
Adıyaman ili 370
ADIYAMAN'IN TARİHÇESİ
Adıyaman Bölgesindeki Eskiçağ Yerleşmeleri: Adıyaman-Malatya karayolu üzerinde bulunan PALANLI KAYAALTI SIĞINAĞI, Samsat Şehramuz Tepesi ve Çevresi Yerleşmeleri’paleolitik dönem yerleşmesidir. Bölgede ayrıca Kung Kıracı Tepesi, Ziyaret Tepesi ve Kemşak Tepesi gibi yerleşim yerleri de vardır.
Adıyaman yöresinde Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç ( Bkz Tarih Öncesi Çağlar ve Uygarlığın Oluşumu ) Dönemini yansıtan yerleşme yerlerinin başında, bugün Atatürk Barajı gölü sahası içinde kalan Samsat (Samosata Höyüğü) gelmektedir. Samosata Höyüğü Kommegene Krallığı’nın başkentliğini yapmıştır. Tille Höyük yöreni diğer önemli bir höyüktür.
Adıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihinin M.Ö. 4000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıştır. Yine Samsat-Şehremuz Tepe'deki tarihi bulgulardan M.Ö. 7000 yılına kadar Paleolitik M.Ö. 5000 yıllarına kadar Neolitik M.Ö. 3000 yıllarına kadar Kalkolitik ve M.Ö. 3000-1200 yılları arasında da Tunç Çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştır. ( Bkz Tarih Öncesi Çağlar ve Uygarlığın Oluşumu ) Bu dönemde bölge Hititlerle Mitanniler arasında el değiştirmiş ve Hitit, devletinin yıkılmasıyla (M.Ö. 1200) karanlık bir dönem başlamıştır. M.Ö. 1200'den Firik, Devletinin kuruluşu olan M.Ö. 750 yılları arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır. Ancak; bu dönemde yöre, Asur etkisine girmeye başladığından, Samsat'ta bulunanr Asur, etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglifli kitabeler, Anadolu'daki tarihi sislilerin ilimizdede aynen devam ettiğini göstermektedir. Bu dönemde de Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmektedir. M.Ö. 900-700 yılları arasında yöre Asur etkisine kalmakla birlikte, Asurlular tam olarak egemen olamazlar. 6. yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar (valiler) eliyle yönetilir. M.Ö. 334 yılında Makedonya kralı Büyük İskender'in Anadolu'ya girmesiyle Perser hakimiyetini kaybetmiş ve M.Ö. 1. yüzyıla kadar yörede Makedonyalı Selaukoslar Sülalesi hüküm sürmüştür.
Adıyaman bölgesi Helenistik ve Yunan ve Roma
Dönemi eserleriyle ün yapmış bir bölgemizdir. Bu kalıntıların en önemlisi Eski
Kahta Köyünün yanındaki
Antik dünyanın küçük ancak güçlü
ülkesi Kommagene, baba tarafı Pers Krallarından “Krallar Kralı olarak anılan Darıus’a ile anne tarafı Makedonya Hükümdarı Büyük İskender ile akraba olan bir
prensin oğlu Mithridates Kallinikos tarafından, İ.Ö. 109 yılında bağımsız bir
krallık olarak kurulmuştur. Kommagene M.Ö. I. yüz yılbaşında Selevkoslar soyuna
son veren iç savaşlar sırasında I. Mithradates Kallinikos tarafından bağımsız
bir krallık olarak kurulmuştur. Antikçağ’ daki adı Nymphaios olan bugünkü Kâhta
Çayı üzerindeki Eski Kâhta Köyünün yanında yer alan Arsameia kentinde, antik
kentin kuruluşunu anlatan yazıtlara rastlanmıştır. Bu kentin
Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip Kommageneliler arasındaki birliği sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan Mithridates Kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırmıştır.
Nemrut Dağı ve iki Arsameia şehrindeki kült yapılarıyla Kommagene Krallarının en ünlüsü olan 1. Antiochos devri (İ.Ö. 69-38), krallığın en müreffeh dönemdir. Kendi mezarını Nemrut Dağı’nın zirvesine, babası Mithridates 1. Kallinikos’un mezarını ise Arsameia’da Eski Kâhta Çayının kenarına yaptıran 1. Antiochos, krallığını ekonomik ve kültürel yönden en üst seviyeye çıkartmıştır. 1. Antiochos’tan sonra Kommagene Krallığının parlak dönemleri, halefleri tarafından devam ettirilemez ve İ.S. 29 yılından itibaren Kommagene Kralları Roma.tarafından atanır. İ.S. 72’de Romalılar’ın Kommagene’yi istila etmesiyle 200 yıllık krallığın bağımsızlığı tamamen sona erer ve bu tarihten sonra Kommagene toprakları Suriye’nin parçası olarak tarihteki yerini alır.
Roma dönemi eserleri arasında kaya mezarları da bulunmaktadır. Adıyaman Kahta İlçesi Eskitoz (Ancos) Köyünün doğusundaki Fırat vadisinde yamaç boyunca kalker kayalara oyulmuş pek çok mezar bulunmuştur. Ancak bunlar Atatürk Barajı suları altında kalmıştır.
Adıyaman ve çevresi M.S.395 yılından itibaren Doğu Roma. İmparatorluğu’ nun ( Bizans Devleti’nin) egemenliği altındayken İslam akımlarına maruz kalmıştır. Hz. Ömer’in halifeliği döneminde (634-644) Adıyaman ve çevresi Müslüman Arapların eline geçmiştir. Aba Ubeyde, Halid Bin Velid, Sait Bin Ebi Vakkas ve İyaz Bin Ganm gibi tanınmış islam komutanlarının katıldığı savaşlar sonucunda 638 yılında bu bölge İslam topraklarına katılmıştır. Adıyaman ve çevresi bir süre Müslümanlarla Bizanslar arasında sınır bölgesi ve çekişme konusu olur. 670 yılında Emevi komutanlarından Mansur Bin Cavena Adıyaman’ı ele geçirir. Bu komutanın Adıyaman şehrinin ilk yerleşim alanı içinde kalan bugünkü Adıyaman Kalesini yaptırdığı rivayet olunur.
M.S. 758 yılında Abbasi halifesi
Ebu Cafer Mansur tarafından Emevi egemenliğine son verilir. Böylece Adıyaman ve
çevresine Abbasiler hakim olurlar. M.S. 1066 yılında Selçuklu komutanlarından
Gümüştekin, Adıyaman şehrini (Hısn-ı Mansur-u) ve çevresini ele geçirir; ancak
iç karşılıktan dolayı geri çekilir. 1071 Malazgirt Muharebesi’ni izleyen 1082
yılında Hıns-ı Mansur (Adıyaman şehri), tekrar ele geçirilir ve Abbasi
hakimiyeti sona erer. Selçukluların egemenliği altında kalan Adıyaman ve
çevresi Haçlı Savaşları’nın etkisi altında kalarak geçici olarak el değiştirir.
Adıyaman ve çevresi1114-1204 tarihleri arasında Eyyubilerin kontrolü altına da
girmiştir. Anadolu Selçukluların 1298 yılında Moğolların istilasına uğrar; iç
karışıklık yaşanır. Bu durum 1339 tarihine kadar devam eder. 1339 tarihinde Adıyaman
ve çevresi, Dulkadıroğulları Beyliği’nin kurulmasından bir süre sonra
Dulkadıroğulları’ nın egemenliğine girer.
1515 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun hükümdarı Yavuz Sultan Selim, İran seferi dönüşünde Dulkadiroğulları Beyliği’nin egemenliğine son vererek, Adıyaman ve çevresini topraklarına katar. Böylece Adıyaman’da Osmanlı İmparatorluğu dönemi başlamış olur. Adıyaman ve çevresi Osmanlı yönetimine girdikten sonra, sınır boyu olmaktan çıkar. Bunun sonucu olarak savaş, baskın ve istila korkusundan kurtulur, huzura ve sükûna kavuşur. Osmanlı yönetiminin Türk aşiretlerini belli yörelerde oturmaya mecbur eden iskân (yerleşme) politikasından dolayı, Anadolu’nun diğer yerlerinde olduğu gibi bu yörede de zaman zaman isyanlar meydana gelir; ancak bu isyanlar bastırılır.
TURİSTİK
YÖNDEN ADIYAMAN
Adıyaman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin batısında yer alan, tarih sahnesindeki yeri ilk insanlara dek uzanan, pek çok değişik kültüre merkezlik etmiş olan gerçek bir kültür ve turizm kentidir. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Adıyaman toprakları üzerinde, insanlık tarihinin bütün dönemlerinde yaşanmışlığa dair bulgular elde edilmiştir. Tarih boyunca ev sahipliği ettiği sayısız medeniyetten gelen değerleriyle Adıyaman İli, bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli turizm merkezlerinden biri olarak, dünyanın her yerinden gelen konuklarını ağırlamaktadır.
Adıyaman Müzesi
1978 Yılında aşağı Fırat Projesi doğrultusunda yörede yürütülen kurtarma kazılarından elde edilen eserlerin İl Halk Kütüphanesinde depolanmasıyla Adıyaman’da ilk Müzecilik faaliyetleri başlamıştır. 1982 Yılında modern binasına kavuşmuş ve bu tarihten sonra kendi binasında hizmet vermeye başlamıştır. Müzede ARKEOLOJİik eserler yanında yöresel kültüre ait Etnograffik eserler de sergilenmektedir. Tunç Çağına ait bronz mızrak uçları ve benzeri eserler, Demir Çağına ait hiyeroglif yazıtlar, çeşitli mutfak kapları ve süs eşyaları , Helenistik döneme ait heykel,mozaik, yazıt ve çeşitli kaplar, Roma dönemine ait heykel, yazıt ,mozaik , kandil, koku şişesi, çeşitli kaplar ve süs eşyaları, Bizans dönemine ait çeşitli kaplar ve süs eşyaları, İslami ve özellikle Selçuklu dönemine ait sırlı kaplar, cam eserler ve süs eşyaları ile Osmanlı dönemine ait çeşitli eserler sergilenmektedir.
ARSAMEİA ÖREN YERİ (Nymphaios Arsameia’sı)
Kral 1. Antiochos kitabelerinde söz edildiğine göre, Arsameia İ.Ö. 2. Yüzyılın başlarında Kommagene’lerin atası Arsemia tarafından Kahta çayının doğusunda Eski Kahta kalesinin karşısında kurulmuş Krallığın yazlık başkenti ve idare merkezidir.
Güneydeki tören yolunda Mitras’ın
kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Herakles tokalaşma steli ve
bunun önünde Anadolu’nun bilinen en büyük Grekçe yazıtı bulunmaktadır. Yazıtın
bulunduğu yerden başlayan
Tepe üzerindeki platformda
Mithridathes Callinichos’un mezar tapınağı ve sarayı yer almaktadır. Yapılan
saray kazılarında çok sayıda heykel parçası, bir kraliçe ve Antiochos başı
bulunmuştur. Arsameia ören yeri, Adıyaman’a
YENİ KALE
Adıyaman’a
DERİK KALESİ
Cendere Köprüsünden sonra Sincik
yolu üzerindeki Datgeli köyünün yakınlarındaki
GERGER KALESİ (FIRAT ARSAMEİA’SI)
Adıyaman’ın Kâhta İlçesine
PERRE ANTİK KENTİ
Adıyaman kent merkezine
NEMRUT DAĞI ÖREN YERİ
Adıyaman’a
DERİK KUTSAL ALANI
İlimiz Sincik ilçesi Çatbahçe sınırları içerisindedir. 125m yükseklikte iki tepe arasındaki düzlük alana kurulmuştur. Burada bir tapınak ve kutsal Temenus ( çevre duvarı) ile simetrik yapıda iki adet “hercon” yer almaktadır.
PALANLI MAĞARASI:
Paleolithik dönem (taş devri) insanın yaşadığı dönemde kullanılmıştır M.Ö. 40,000 yıllarına kadar uzanan dönemde avcılık ve toplayıcılıkla uğraşan halkın mağara duvarlarına çizdikleri dağ keçisi ve geyik gibi hayvan resimleri günümüze kadar tahrip olmadan gelmiştir.
ADIYAMAN İÇMECELERİ
Çelikhan İçmesi: Çelikhan İlçesi'nin
Besni İçmesi: Besni
İlçesinin
Kotur İçmesi: Adıyaman'a
Cendere Köprüsü
KAYNAKÇA
0
1
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın