Adnan Turanî Hayatı ve Resim Sanatı

19.01.2013

Adnan Turanî

(d. 1925 İstanbul), Türk ressam, Sanat Tarihçisi ve sanat eğitimcisi. Adnan Turani 1941-1944 yılları arasında İstanbul Öğretmen Okulunda okumuş ve aynı süre içinde İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nde konuk öğrenci olmuştur

Yaşamı

1925'de İstanbul’da doğdu. 1941-1944'de İstanbul İlk öğretmen Okulu’ndan öğretmenlik eğitimi yaptı. Mezun olduktan sonra 1945 yılında yetenek sınavlarını kazanarak girdiği Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü’nü 1948 yılında bitirdi.[1]

1953 yılında Avrupa’ya burs kazandı. 1953-1959, 1416 sayılı kanuna göre 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’ya resim alanında gönderilen ilk öğrenci olma başarısını elde etti. Almanya’nın Münih, Stuttgart ve Hamburg Güzel Sanatlar Akademileri’nde çalışma olanağı buldu. Münih GSA’nde Franz Nagel’in; Stuttgart GSA’nde Henninger ve Willy Baumeister’in ve Hamburg GSA’de Heinz Trökes’in atölyelerinde Lisans ve uzmanlık öğrenimi gördü.[2]

1959 yılında yurda döndüğünde Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü’nde atölye öğretmenliğine başladı ve 1970 yılına kadar bu görevini sürdürdü. Hannover’de Galerie für Moderne Kunst; Hamburg’da, Galerie von der Höh; Berlin’de Galerie Bremer’de, Tell Aviv Galerie Beit Zwi’de (1963) kişisel sergilerini açtı. 1970'de Hacettepe Üniversitesi Edebiyat ve Güzel Sanatlar Fakültelerinde de derslere girdi.[3]

1972 yılında Doktora’ya başladığı Hacettepe Üniversitesi'nde Güzel Sanatlar Enstitüsü koordinatörlüğünü de yürüttü. 1973, “Modern Plastik Sanatları Yaratan Etkenler” adlı tezi ile doktorasını tamamladı. 1973 yılında Doktor unvanını alan sanatçı “Resimde Geometri” tezi ile doçentlik tezini vererek 1978’de Doçent oldu. 1982-1986 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nde öğretim üyeliği görevinde bulundu. 1986’da Prof. Dr olan Adnan Turani, 1986 ile 1987 yılarında Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü Başkanlığı yapmaya başladı. Adnan Turanî 1990 yılında emekli oldu.[4]

Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin’den sonra Sanat Eleştirmenleri Derneği’nin uzun yıllar Başkanlığı ile Bengladeş Uluslararası Asya Sanat Bienali’nin jüri başkanlığını da yaptı.

Adnan Turanî’nin yüksek eğitim hocalığı sırasında bilimsel plastik sanatlar estetiği, sanat felsefesi ve sanat tarihi ve üzerinde hazırladığı yayımlanmış yazılarını: Modern Resim Sanatının Gerçek Çehresi; Resim Uzerine; Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü; Dünya Sanat Tarihi; Çağdaş Sanat Felsefesi; Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı; Resimde Geometri; gibi eserleri yayınlandı. Sanat ve Sanatçılar Dergisinde birçok makalesi çıktı.

Bu yayımlarından başka olarak 1964-1966; Sanat Ansiklopedisi Bateş Yayınları 2 Cilt; Çağdaş Türk Sanatı Il. Cilt, Nurullah Berk ile birlikte, Tiglat Yayınevi, 1988,İstanbul; Turkish Painting Tıglat Yayınevi, 1988, Istanbul. Türkische Malerei des 19. und 20. Jahrhunderts ve Zeki Faik İzer (Monografi) gibi eserleri ve sanat alanında bilimsel makaleleri yayımlandı. Bu nedenle Andan Turanî, ressamlığının yanı sıra eğitimci ve yazar olarak da Türk Resim Tarihi'nde önemli bir yere sahip olmuştur.

‘Modern Sanatın Gerçek Çehresi', ‘Sanat Terimleri Sözlüğü', ‘Resim Üzerine', ‘Dünya Sanat Tarihi', ‘Çağdaş Sanat Felsefesi', ‘Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı', ‘Başlangıçtan Bu Güne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi' bugüne dek bize kazandırdığı kitaplarından bazılarıdır. Bu nedenle Andan Turani, ressamlığının yanı sıra eğitimci ve yazar olarak da Türk Resim Tarihi'nde her zaman çok önemli bir yere sahip olacaktır.

Turani, ressamlığın yanında Sanat Tarihi alanında gerçekleştirdiği çalınmalarıyla Türkiye Cumhuriyeti toplumunun sanat olgusunu tanımasına önemli katkılarda bulunmuştur. “Dünya Sanat Tarihi”, “Türk Resim Sanatı”, “Sanat Terimleri Sözlüğü”, “Çağdaş Sanat Felsefesi” gibi çalışmaları sanat alanında önemli kaynaklar olarak yerini korumaya devam etmektedir.

1986 ile 1987 yıllarında Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü Başkanlığı yapan

Adnan Turani 1990'dan bu yana çalışmalarını, yaşadığı kent olan Ankara’da 17 Aralık 2016 günü tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nde hayatını kaybetti.

Sanatçılık detayları ve kişiliği

Turani’nin, 1960-1990 yılları arasında Fransa, İtalya, Almanya, İspanya, Yugoslavya, ABD, Irak, Japonya, Hindistan, Mısır, İsrail ve İsviçre gibi birçok önemli bienal ve uluslararası sergilerde çalışmaları yer almıştır. Ona verilen ödüller arasında, İki kez Devlet Sergisi Resim Ödülü: iki kez Ankara Sanat Kurumu’ca Yılın Sanatçısı Ödülü, 1992 ve 2006: 1993 Sedat Simavi Ödülü; 1996, Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği Onur Ödülü; 1997 Hacettepe Üniversitesi Sanat Ödülü; 1998 Anadolu Üniversitesi tarafından Onursal Fahri Doktora ödülü aldı.[5]

Ayrıca 2000’de Çağdaş Sanatlar Vakfı Ödülü. 2006’da Popüler Bilim Dergisi Bilim Ödülü. 2007’de Beykent Üniversitesi resim dalında Onursal Ödül; 2008’de Kültür Bakanlığı “Kültür ve Sanat Ödülü; 2008 Artforum Ankara Sanat Fuarı’nın “Sanatçı Onur Ödülü” gibi birçok ödül daha almıştır.

Adnan Turanî’nin resim anlayışı ise, soyut kurgulu bir etki biçimi arayışına dayanır. Onun için doğa biçimi değil, doğa biçiminin resimselleştirilmiş kurgusu önem taşır. Resimleri, optik görüntü biçiminin deformasyonuna değil, etki biçiminin zaman içinde araştırılarak bulunabilen soyut yani önceden bilinemeyen kurgusuna dayanır.

Lirik Non Figüratif ressamlar arasında değerlendirilen Adnan Turani’nin sanatı hakkında… şunları ifade eder “Sanatı ve Avrupa‟daki eğitimi sırasında non-figüratif bir anlayışa yönelen sanatçının üzerinde, Almanya‟da devam ettiği atölyelerin etkisi olmuştur.1970leri başlarına kadar süren soyut dönemi, daha sonraki deneyimlerini ve araştırmalarını biçimleyici olması bakımından önem taşımaktadır. Özellikle renk sorunlarının çözümüne ilişkin ilk belirleyici referansların oluşumunda anayolu çizmiştir. “[6]

Adnan Turani yurtdışında eğitimi ardından yurda döndükten sonra lirik soyut bir anlayış temelinde Kaligrafik bir anlatıma yönelmiştir.

“Yoğun denemeler gerçekleĢtiren Turanî’nin çalışmalarında zaman zaman bir defada çizilmiş kompozisyonel desenlere rastlanmaktadır. Bu çalışmalarında mümkün olduğunca az renk kullanarak güçlü bir anlatıma ulaştığı görülmektedir.”[7]

resim anlayışını kendi kaleminden şu şekilde aktarmaktadır.” ..Çevremde gördüklerimden heyecanlanıyorum. Ama ilginç olan, doğa biçiminde bana heyecan veren biçim ve biçimlendirme dili olmaması. İşte, bana düşen ya da benim kendime yüklediğim görev, doğasal biçimi bana heyecan veren biçim haline getirmek. Tabii bu heyecan veren biçimi bulmam, her seferinde bir serüveni, bir didinmeyi, bir araştırmayı yaşamamı gerektiriyor. Öyle bir serüven ki, bunda doğa biçimi değil, resimsel boya biçimlenmesi, boyayı biçimlendirme; tasvir değil iç yaşantı resmi; doğasal renkler değil, resimsel çarpıcılığın renkleri sizin gönlünüzden çıkıyor. İtiraf etmem gerekiyor; boyasal heyecan biçiminin araştırılması sırasında gözlerim yaşarıyor. Yaptığım iş, işte böyle bir şey....” [8]

Kişisel sergileri