Aforizma Özdeyiş Vecize Örnekleri
AFORİZMA NEDİR VE ÖRNEKLERİ ( Özdeyiş- Vecize )
AFROZİM, AFORİZMA NEDİR ( Özdeyiş)
Sözlük anlamları: Özlü, çarpıcı, aykırı söz şekillerindedir.
Sözcüğün kökeni antik Yunanca’dan gelir. Grek dilindeki apo ön eki ve horos kelimesinin birleşiminden oluşmuştur. Horos kelimesi Grekçe’de sınır anlamına gelmektedir. Apo ön eki ise ayrılma, uzaklaşma manasındadır. Apohoros sözcüğü Lanticeye "aphorismus" şeklinde geçmiş, dilimize de bu mecralardan gelmiştir. Bu kelimelerin sözlüklerdeki anlamları özlü, açık kısa ve düşündüren söz anlamlarına gelir.
Aforizma sözcüğü dilimizde ve başka dillerde vecize, ülger, kelamıkibar, motto gibi kelimler ile de eş anlamlı kabul edilir.
Aforizma’nın Türkçedeki karşılığı özdeyiş, eski dildeki karşılığı ise vecizedir. Vecize ve özdeyiş söyleyeni bilinen atasözü gibi düşünülmelidir. Aforizma edebiyattaki terim anlamı ile : “ Herhangi bir konu hakkında mutlak bilinmesi gereken esas özelliklerin kısa, açık ve anlaşılır bir biçimde anlatma sanatıdır” şeklinde tarif edilebilir.
Bu sözcük aforizma ile eş anlamlı olarak da kullanılmış, söyleyeni bilinen sözlere de aforizma, yani özdeyiş denmiştir. Özdeyiş ve vecize ise “ Tecrübe, birikim, hüküm taşıyan özlü bir düşünceyi- duygu, ilke, tespit, bilgece çıkarım - kısa, özlü ve kesin bir çıkarımla aktaran bilgelerin özlü sözleri “ olarak tarif edebiliriz.
Aforizma söyleyeni bilinen özlü söz anlamındadır. Atasözleri ile özdeyişlerin en farklı yanı da buldur. Atasözleri ile özdeyişler bu fark dışında büyük benzerlik taşırlar. Lakin özdeyişler daha da bilge kişilerin sözleri oldukları için daha evrensel ve daha da entelektüel boyutları olan sözler olmaktadırlar. Aforizmalarda savunulan fikirler, yazarın hayat, tecrübesi, bilgi birikimi ve öznel kanaatlerinden oluşur.
Özdeyişlerin- yani aforizmaların - derin anlamlarla yüklü olmaları nedeni ile .“Derin anlamı olan geniş duygu ve anlatıların tek ve slogan biçimine dönüşen özlü sözler “ olarak da tarif edenler vardır. Friedrich Wilhelm Nietzsche’nin “Benim arzum başkalarının bir kitapta anlattığı şeyi, on cümlede anlatmaktır” sözü aforizmanın batılı edebiyattaki mantığını ve amacını anlatmaktadır.
Edebiyatımızda afrozim ve aforizmanın karşılığı batılıların anladıklarından biraz daha farklıdır. Edebiyatta bu kelimenin sözlüklere yansımayan daha geniş kavramları bulunur. Aforizma’nın Türkçe deki karşılığı kabul edilen vecize ve diğer eş anlamı olan özdeyiş kavramında, derin düşünceler içerdiği izahı uzun olduğu halde, çok kısa ve çok öz söylenmiş, bu açıdan hüner göstermiş, söz anlamları da vardır. Bizdeki özdeyiş vecize kavramında ahenk ve şiirsellik de olması gereken bir özellik olarak sezilmektedir. Bizdeki özdeyişlerin pek çoğu, azade mısra niteliğinde ahenkli cümleler şeklindedir. Cenab Şehabeddin’in Tiryaki Sözleri (1918) edebiyatımızda özdeyişler ile ilgili önemli bir çalışmadır.
BATILI AFROZİM ÖRNEKLERİ
“İnsanın belli başlı iki günahı vardır, öbürleri bunlardan çıkar: sabırsızlık ve tembellik. Sabırsız oldukları için Cennet’ten kovuldular, tembelliklerinden geri dönemiyorlar.” (Franz Kafka)
Düzlükte kalma, çok yükseklere çıkma Dünya en güzel yokuşun yarısında görülür. Nietzsche
Çabucak koca bir ateş yakmak isteyenler, cılız samanları tutuşturmakla işe başlarlar , Shakespeare
Sanat gerceğin yansıtılması değildir; yansimanin gercekliğidir. JJGodard
Cehalet her zaman kendisine hayran olmaya hazırdır. Santra Guitry
İşin saçma tarafı,en saçmasının bile filozofun birinin çoktan söylemiş olmasıdır. Cicero
Hiç aldatmama niyeti, sık sık aldatılmaya yol açar. LA ROCHEFOUCAULD
Olduğun gibi görünmezsen kendini de olduğun gibi göremezsin. LA ROCHEFOUCAULD
En büyük bilgelik, bilgeliği gizlemektir. LA ROCHEFOUCAULD
Papağan, temiz de olsa gagasını siler. Pascal
Görmek isteyenler için yeterince ışık, istemeyenler için yeterince karanlık vardır. Pascal
Hayatın sırrı, çok çok fena kandırılmanın zevkini takdir etmektir. Oscar Wilde
Adamlığın ölçütü, elindeki gücü ile neler yaptığıdır. Platon
Başkalarında görüp de rahatsız olduğumuz her şey, bize kendimizi tanıtır. Carl Gustav Jung
Dünya en çok kötü insanların şiddetinden değil, iyi insanların sessizliğinden acı çeker. Napolyon
Hayat çözülecek bir sorun değil, tecrübe edilecek bir gerçekliktir. Soren Kierkegaard
Çaresizliğin en belirgin özelliği kendin olamamaktır. Soren Kierkegaard
