Agâh Sırrı Levend Hayatı Eserleri Hizmetleri
Agâh Sırrı Levend Hayatı Eserleri Hizmetleri
Agâh Sırrı Levend, (d. 1893, Rodos) - (ö. 28 Ekim 1978), Eğitimci, edebiyat tarihçisi , dergici ve siyasetçi
Hayatı
26 Ocak 1894’te Rodos’ta doğdu. Babası, aslen Edirneli olan Adliye müdürü ve İstînaf Hukuk Mahkemesi birinci başkanı Mehmed Sırrı Bey, annesi ise Burdurlu müderris Nûri Efendi’nin kızı Râgıbe Hanım’dır. [1]
İlköğrenimini Edirne ilkokulunda gördü. İlkokuldan sonra Edirne Mülkiye ve Askerî rüşdiyelerini bitirdi. (1909 ) Bir süre Kabataş İdadisine devam etti; İstanbul Kabataş İdadîsinde okurken Balkan Savaşı sırasında okul binası hastane hâline getirilince [2]Konya'ya gitti ve Konya Lisesi’nde n ( Konya İdadisinden) mezun oldu. [3]İlk yazıları Konya ‘da ve Konya Lisesi son sınıfında iken “İlk yazısı olan 'Hayatta Say' adlı yazısı Konya'da Babalık gazetesinde yayınlandı (1913)[4]
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde ( Darülfünun Edebiyat Şubesi) öğretim görmeye başladı. I. Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine bu okulda öğrenci iken askere alındı ve Şark Cephesine gönderildi. “ [5]1917’de Bandırma’daki Beşinci Ordu Karargâhı’nda arkadaşları Eczacı Sâdi ve Kimyager Rıza ile Çocuk Yuvası adlı bir mektep kurdu.” [6]1919 yılında Darülfunun Edebiyat öğrencisi iken öğretmenliğe başladı. Bu okulundan 1919 yılında mezun oldu.
İlk önce Aşiyan lisesinde göreve başladı. Özel İstiklâl Sultanisinin kurucusu oldu ve bu okulda Kurucu Müdürlüğü ve Edebiyat Öğretmenliği, yaptı. Bu okulda görevde iken okulun “ İstiklâl Postası yıllığı “ nı yayımladı. (1927-1937) Bu okuldaki görevine 18 yıl devam etti. (1922-1940). Agâh Sırrı Levend öğretmenlik yaparken “Yeni Gün gazetesinde” muhabir olarak da çalıştı. Mehmet Servet’le (Berkin) birlikte aylık Felsefe ve İçtimaiyat Mecmuasını yayımladı. (1927-1930), Aynı yıllarda İstanbul Lisesinde (1927-1940) de görev yaptı.
Bu yıllarda İstanbul Erkek Lisesi edebiyat öğretmenliği ve Eminönü Halkevi başkanlığı görevlerini de yürüttü. Eminönü Halkevi’nin yayın organı olan Yeni Türk mecmuasını (1936-1940) çıkardı. Bu yıllar arasında “ Türk Edebiyat Dersleri “(1932),” Tanzimat Edebiyatı “(1934), “Servet-i Fünun Edebiyatı “(1938) adlı üç kitabını yayımladı. 1940 yılından sonra sosyal hayatta daha da aktif oldu ve siyasete atıldı. Aydın milletvekilliği (1940-1946) yaptı.
Milletvekilliği yıllarında dahi çalışmalarını sürdürmüş, Nabi’nin Sûr-name’si (1944), Atayî’nin Hılyetü’l-Efkâr’ı (1946) yayımlamıştı.
Eminönü Kazası İdare Heyeti Azalığı, Eminönü Halkevi Reisliği, Yazarlık, Konya Babalık Gazetesi Yazarlığı, Felsefe ve İçtimâiyyât Dergisi sahipliği, Yeni Türk Dergisi Yöneticiliği, Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Öğretmenliği, İnönü Ansiklopedisi Genel Sekreterliği gibi çeşitli görevlerde de bulundu.
Siyaset yıllarında CHP’nin parti müfettişliğiyle görevlendirildi. Milletvekilliğinden ayrıldıktan sonra 1947’de Gazi Eğitim Enstitüsü edebiyat öğretmenliğine tayin edildi. Bu görevdeyken 1949’da emekliye ayrıldı.
Emekli olduktan sonra TDK Genel Yazmanlığı (1951-1960) görevlerinde bulundu. 1945-1951 yılları arasında İnönü Ansiklopedisi’nin (I-IV) genel sekreterlik görevini üstlendi. Ansiklopedinin adı Türk Ansiklopedisi olarak değiştirilince görevinden ayrıldı.
1961-1963’te Türk Ansiklopedisinin (X-XI.) genel sekreterliğine getirildi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türk edebiyatı tarihi dersleri vermeye başladı. (1953-1956). Bu yıllarda Türk Dil Kurumu’nda genel sekreter olarak da görev yapıyordu. (1951-1960) , Daha sonra da TDK Başkanlığı (1963-1966) görevinde bulundu. Yazıları ve makalelerinin pek çoğu Tük Dili Dergisinde yayımlandı.
İlk sayısı 1953’te çıkan Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten’in yönetmeni oldu. Bu dergideki yönetmenlik görevini 1975 yılına kadar sürdürdü.
1973’te sağlığının bozulmaya başladı., 28 Ekim 1978’de Ankara’da öldü. Ölümü üzerine Journal of Turkish Studies’in XXIV. cildine ait üç sayısını Agâh Sırrı Levend hatıra sayıları olarak yayımladı. (2000). İsmail Ulçugür, onun hayatı ve eserleri hakkında bir inceleme yaptı. Âgah Sırrı Levend (1982).
Edebiyat Tarihçiliği ve Yazarlığı
En çok edebiyat tarihi üzerinde yaptığı çalışmaları ile dikkat çekti. Edebiyat tarihçiliği hakkındaki teorik görüşlerini açık ve sistemli bir şekilde ifade etti. Edebiyat tarihi iddiasıyla başladığı kitabı bitirmeye ömrü kifayet etmese de [7] bu alanda pek çok çalışma yaptı. “Her ne kadar istediği gibi bir edebiyat tarihini yazamamış olsa da Türk edebiyatının çeşitli devirlerine ait epeyce makale kaleme aldı” . Bu tür makalelerin sayısı 40 ‘a yaklaşmaktadır.[8] Pek çok eserin günümüz Türkçesine taşınmasına veya tıpkıbasımı ile yayınlanmasına vesile oldu.
Birçok dergide eğitim, sosyoloji gibi konularda da yazılar yazan Agâh Sırrı Levend daha ziyade Türk Edebiyat Tarihi ile ilgili yazıları ve çalışmaları ile dikkat çekti. Acılar adlı romanında Mütareke yıllarında çektiği ıstırabı ve askerlik yıllarındaki acılarını dile getirdi. Acılar ( roman ) (İstanbul 1928) Hikâye ve şiir türünde de çalışmalar yaptı Aruz ile yazdığı şiirlerini yayımlama imkânı bulamadı. [9]Türk Edebiyatı Tarihi dört ciltlik antoloji kısmıyla birlikte on cilt olarak tasarladığı eserini bitiremedi. Sadece esrin giriş bölümünü teşkil eden birinci cildinde Türk edebiyatı tarihinin kaynaklarına yer verip, muhtevalarını izah ederek edebiyat tarihi açısından önemlerini belirtebildi.
Eserleri:
1. Acılar (roman, 1928),
2. Edebiyat Tarihi Dersleri (3 cilt, 1.C. 1932, 2.C. 1934, 3.C. 1937),
3. Eserler ve Şahsiyetler (İstanbul 1940).
4. Halk Kürsüsünden Akisler (İstanbul 1941).
5. Divan Edebiyatı-Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar (İstanbul 1941)
6. Maarifimiz ve Millî Terbiyemiz (1940),
7. Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul (İstanbul 1958)
8. Divan Edebiyatı (1941, 1943),
9. Nabi‘nin Sûr-nâmesi (1944),
10. Profesör Ferit Kam-Hayatı ve Eserleri (İstanbul 1946)
11. Atal’nln Hllyetü’l-Efkâr’ı (1946),
12. Feyzî’nin Hamse’si (1955),
13. Âşık Paşa’nın Fakrname ve Vakf-ı Hal (1953) [10]
14. Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi (Ankara 1959
15. Attar ile Tuymacı’nın Gül-ü Hüsrev
16. Gülşehrî Mantıku’t-tayr’ tıpkı basımı(Ankara 1957)
17. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri (1949… 1972),
18. Gazavatname-i Mihaloğlu Ali Bey. (1956). (1956),
19. Türk Edebiyatında Şehrengiz ve şehrengizlerde İstanbul (1958).
20. Arap ve Fars edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyeleri (1961),
21. Ümmet Çağı Türk Edebiyatı (Ankara 1962).
22. Ümmet Cağı Türk Edebiyatı (1982),
23. Türkçülük ve Milli Edebiyat (1962),
24. Türk Edebiyatında Manzum Atasözleri ve Deyimler (1962).
25. Hüseyin Rahmi Gürpınar (1964),
26. Ahmet Rasim (1967).
27. Ali Şir Nevai (4 cilt, hayatı ve bütün eserleri, 1965-1968),
28. Şemsettin Sami (1969), 18. Türk Edebiyatı Tarihi (1. cilt, 1973),
29. Türk Edebiyatı Tarihi (Ankara 1973
KAYNAKÇA
[1] Nazım H. Polat , “Agâh Sırrı Levend”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 2003, 27. Cilt.
[2] Dr.Aslan Tekin, Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2006
[3] Nazım H. Polat , “Agâh Sırrı Levend”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 2003, 27. Cilt.
[4] Dr.Aslan Tekin, Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2006
[5] Dr.Aslan Tekin, Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, Ank. 2006
[6] Nazım H. Polat , “Agâh Sırrı Levend”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 2003, 27. Cilt.
[7] İsmail Alper KUMSAR, “AGÂH SIRRI LEVEND’İN EDEBİYAT TARİHÇİLİĞİNDE TEORİ VE UYGULAMA”, Gazi Türkiyat, Bahar 2013/12: 91-110
[8]https://turkoloji.cu.edu.tr/makale_sistem/tum_list.php?psearch=Agah%20S% 20Levend
[9] Nazım H. Polat , “Agâh Sırrı Levend”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 2003, 27. Cilt.
[10] Şükran KURDAKUL, Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, 1994, Evrensel Basım Yayın.
