Ağaz- ı Destan Nedir Ağız ve Aksan Nedir

 

 

Ağaz- ı Destan

Osmanlıca yazılışı , destan- dâstân : داستان

Destan sözcüğünün edebiyat açısından sözlüklerdeki anlamları: epope, hikâye, masal şekillerindedir.  Ağaz sözcüğü ise: Öğüt, nasihat anlamına gelmektedir.

Ağaz- ı destan, destana ve hikâyeye başlamayı ifade eden bir tabirdir.   

Eski edebiyatımızda mesnevi, destana ve hikâyeye başlama faslına, destan, hikâye ve mesnevilerde asıl konuya giriş kısmıdır.  Bu gelenek eski Türk edebiyatına İran edebiyatından gelmiştir.

Destan anlatıcılarının veya mesnevi yazarlarının esas konuya geçmeden önce yaptıkları giriş olarak da ifade edilebilir. Halk hikâye ve destan anlatma geleneğindeki  giriş faslı ile yazılı edebiyattaki giriş faslı olarak ifade etmek de mümkündür.

Bu giriş faslı yazılı ve sözlü edebiyatta yapısal olarak bir hayli farklıdır. Mesnevilerde  sebeb-i teliften sonra gelen  asıl konuya giriş bölümüne denir. Bu bölüme Agâz-ı dâstân , dîbace-i hikaye, ibtidâ-yı dâstân, ibtidâ-yı manzume, matla-ı destan, ağaz-ı kıssa,, âgâz-ı kitap tabirleri de kullanılmıştır.

Menakıpnamelerde ve çeşitli  tarih, destan ve hikaye anlatan nesir kitaplarında " Raviyan-ı ahbar ve münakalan-ı  asar rivayet ederler kim....” şeklinde  kalıp cümlelerle başlayan kısım    ağaz – destan bölümüdür.

 

Hoca Mesud Süheyl ü Nevbahar'dan Agaz-ı Dasitan Bölümü

İşit sana bir hoş hikayat qılam
Agar Tangrıdan uş inayat bulam

Ki saglıq bagışlaya fursat vira
Tamam aylam akliga ruhsat vira

Qatumda banüm varıdı bir kitab
Oqırdum anı dayima bî-hisab

Didüm gar ola Tanrınun yarısı
Bu qamu kitab ki var parsî

.....