Ahfeş'in Keçisi Nedir Ve Hikâyesi

AHFEŞ'İN KEÇİSİ

Ahfeş  adlı bir Arap âlimin keçisi ile yaptığı işler divan şiirimizde üzerinde durulan bir misal olmuştur. Ahfeş,  Arap gramerinin en büyük âlimlerinden üç ayrı kişinin adıdır: Ebü'l-Hasan Said b- Mes'ade, Ebü'I-Hattâb Abdülhamid ve Ali b. Süleyman. [1] Ancak i birinin adı,   keçisi ile çalışma sisteminden dolayı  adı  ibretle anıla gelmiş ve şiirimizde bir mazmun  ve deyim olmuştur. Bu deyim genellikle mürayi kelimesi ile birlikte kullanılır. Mürayi- mürai   مرائى eski dilde ikiyüzlü kimse, dalkavuk, riyakâr, münafık anlamlarındadır.

Ahfeş ve keçisi ile ilgili mesel  divan şairlerinin  ilgili duruma göre kullandıkları bir benzetme  haline gelmiştir.   Keçisinin karşısında ders anlatan Ahfeş,  keçisinin başına bir yular bağlar,  doğru veya yanlışa göre başını aşağı yukarı sallarmış. Ahfeş ders anlatırken daha zevkli geçeceğini düşünüp keçisini  bir öğrenci gibi  derslere de  getirmeye başlamış. Dersini anlatıyor, gerekii yerlerde "Anladın mııı?" diyerek keçinin yularını çekiyormuş. Keçi, yuları her çekildikçe mecburen başını öne eğiyor, Ahfeş de bunu tasdik manasına alıp bir sonraki bahse geçiyormuş.

Buna alışan hayvan  bir soru sorulduğunda başını aşağı veya yukarı sallamaya alışmış. [2]Ahfeş'in bu tavrı  şiirimizde  bir meseleyi anlamadığı halde başını sallayanları ifade etmek için kullanılır olmuş, . Şairlerimiz sevmedikleri zahit ve softaları bu keçiye benzetmekten hoşlandıklarından bu benzetme şiirimizde  kullanılan mazmunlardan biri haline gelmiştir.

Bak mürayilere Allahı seversen zahit
Başını sallamada güya Büz-i Ahfeş gözükür.  ( İzzet Ali Paşa )

Ahfeş mazmunu genellikle iki yüzlü, riyakar,  dalkavuk, mürayi sözcüğü ile birlikte kullanılmıştır.

Deme koyun gibi mazlumdur müraiye
Ahfeş’in nakli kelam ettiği büzgale gibi       Nabi

KAYNAKÇA 

[1] https://www.mumsema.org/deyimler-ozdeyisler-ve-anlamlari/50646-ahfesin-kecisi-deyiminin-anlami-ve-hikâyesi.html

[2] M. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB,  İstanbul 1996, shf 88