Ahmed Sarban Hayatı Edebi Kişiliği

Ahmed Sarbân ( Hayrabolu. Ö. 1545-46 )

Bayramiyye tarikatına mensup divan şairi ve yazarı

Hayrabolu'da doğdu. Doğum tarihi kesin olarak belli değildir.  1545-46 (H.952)' de Hayrabolu’da vefat etmiştir. 
Çocukluğu ve tahsil hayatı hakkında da fazla bir bilgi bulunmaz.  Hayatı hakkındaki bilgilerin tamamı ise Nev’izâde Atâî’nin verdiği bilgilere dayanmaktadır.  Bilinenler küçük yaşta ilim öğrenmeye başladığı, şeklindedir. Sarban olarak anılması ile ilgili olarak değişik rivayetler vardır. Bunlardan ilki memleketinde devecilik yaptığı için “Sarban” lakabıyla meşhur olduğu şeklindedir. Belki de bu nedenle veya yeniçeri Ocağında 26. Ortaya Deveci olarak kaydolmuştur. Sarban lakabını deveci ortasına kaydolduğu,  için aldığına dair rivayetler de vardır.

Yeni çeri ocağındaki kaydolduğu ortada çalışkanlığı ve zekâsı sayesinde Devecibaşılığa kadar yükselmiş, Kanuni Sultan Süleyman’ın   1533-34 [1] senesinde gerçekleştirdiği  Irayken seferine Sârbânbaşı, deveci başı,  olarak katılmıştır. Sarban lakabını alması ile ilgili en akla yatkın izah Irak Seferi sırasında Devecibaşı rütbesi ile sefere katılmış olmasıdır.

Nevizade Atai -’nin verdiği bilgilere göre, bu sefer esnasında Karaman da  Pîr Ali Sultan adındaki şeyh ile tanışmıştır.  Bu tanışma sırasında Pir Ali Sultan, dünya malına zevkine ve eğlencelerine düşkün bir olarak gördüğü Ahmet Sarban’a  “Sen dünya alakası ile paslanmaya layık bir kimse değilsin; sen bir cevhersin, dünyanın süsüne ve alayişine gönül verme! ” demiş, bunun üzerine Ahmed Sârbân sefer dönüşü görevinden ayrılarak kendisini tamamen Pîr Ali Sultan'ın sohbetlerine vermiş ve sefer dönüşü ordudan ayrılarak onun dergâhında mürit olmuştur. [2]

Kaynaklara göre Ahmet Sarban  “ seyrü sülûk döneminde Ahmedî ve Kaygusuz mahlasıyla çok sayıda şiir söylemiştir.   Seyr-i Sulukunu tamamladıktan sonra Pîr Ali Aksarâyî’nin oğlu İsmâil Ma‘şûkî’nin  İstanbul’da idam edilip Boğaz’ın sularına atılmasından sonra Bayramî Melâmîleri’nin  kutbiyyet makamına Sârbân Ahmed geçmiştir .[3][4]

Bu dergâhlarda uzun müddet kaldıktan sonra  ve hocası Pîr Ali Aksarâyî’nin vefatından sonra Hayrabolu'ya gelmiş,   talebeler yetiştirmiş ve  Hayrabolu'da adına yaptırılan türbenin hazîresine defnedilmiştir.

Bayramî Melâmî silsilesi  Ahmet Sarban’ın müritlerinden Hüsâmeddin Ankaravî tarafından sürdürülmüştür.[5]

ESERLERİ

Divan: Şiirleri ve divanı, Dukakinzâde Ahmed Bey ile karıştırılmıştır. [6] Fakat “Ehl-i beyt muhabbetiyle dolu yaklaşık 3000 beyit ihtiva eden  bu divanın seyrü sülûk görmüş sûfî bir şaire ait olması gerekir.  “ Bir görüşe göre de Sârbân Ahmed’in asıl adı Dukakinzâde Ahmed’dir. Böyle bir karışıklık olmakla beraber Hüseyin Süzer

Ahmed Sârbân veya Dukakinzâde Ahmed Bey adına kayıtlı divan nüshaları üzerine bir doktora tezi hazırlanmıştır (Süzer, 1994). Ayrıca divanın Üsküdar Hacı Selim Ağa Kütüphanesi’nde bulunan iki nüshası üzerine bir yüksek lisans tezi (Kayabaşı, 1995) hazırlanmıştır (Azamat 2009: 132-133). Divanında arifane ilahiler ve aşıkane şiirler vardır.
Ayrıca müritlerine gönderdiği bazı mektupları vardır.[7]

Mektûbât: Çeşitli yazma kütüphanelerde nüshaları mevcuttur. Ahmed Sârbân Efendi bu mektuplarında hâlde, sözde, işte ve her durumda İslamiyete uymayı; talebelerinin birlik ve beraberliğini, iyi ahlakı, doğru itikadı, Bayrami-Melami adabını ve erkânını, Ehl-i Beyt sevgisini, veli dostlara ve evliyaya muhabbeti ve bunların hâllerini bildirmekte ve ihlası, takvayı tavsiye etmektedir. [8

Şiirleri

·         Elâ ey andelîb-i gül-şen-i Hak - Mesnevî

·         Muhabbet Camın İçerüz

KAYNAKÇA 

[1] DOÇ. DR. HÜSEYİN GÖNEL - ŞABAN ER, AHMEDÎ/ KAYGUSUZ, Sârbân Ahmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6407

[2] Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 65, 70; Olanlar Şeyhi İbrahim Efendi, Dîvan, İÜ Ktp., TY, nr. 333, s. 78;

[3] Azamat, Nihat (2009). “Sârbân Ahmed”. İslam Ansiklopedisi. C.36. İstanbul: TDV Yay.

[4] Sarı Abdullah Efendi, Semerâtü’l-fuâd, İstanbul 1288, s. 252-256; Sun‘ullah Gaybî, Sohbetnâme, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 3137, vr. 12a, 35a

[5] Azamat, Nihat (2009). “Sârbân Ahmed”. İslam Ansiklopedisi. C.36. İstanbul: TDV Yay.

[6] Azamat, Nihat (2009). “Sârbân Ahmed”. İslam Ansiklopedisi. C.36. İstanbul: TDV Yay.

[7] DOÇ. DR. HÜSEYİN GÖNEL - ŞABAN ER, AHMEDÎ/ KAYGUSUZ, Sârbân Ahmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6407

[8] DOÇ. DR. HÜSEYİN GÖNEL - ŞABAN ER, AHMEDÎ/ KAYGUSUZ, Sârbân Ahmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=64