KategorilerEDEBİYATTanzimat Servet-i Fünûn Milli EdebiyatAhmet Cevdet Oran İkdamcı Cevdet Hayatı ve Hizmetleri

Ahmet Cevdet Oran İkdamcı Cevdet Hayatı ve Hizmetleri

27.01.2016



AHMED CEVDET 0RAN,  İkdamcı

(D. İstanbul 1862- Ö. Ankara 1935) Servet-i Funun Fecri Ati, Milli Edebiyat  dönemi ilk Türk yayıncılarından; Türkçülük akımının basın alanındaki ilk temsilcilerinden Rotatif baskı (dairesel klişe ile yapılan)  baskı tekniğini  Türkiye’de deneyen ilk yayıncıdır.

İstanbul Aksaray’da doğdu. Babası, İstanbul’un  meşhur tütün tüccarlarından Hacı Ahmet Efendi’dir. İlköğrenimini Kaptan Paşa Rüştiyesinde yaptı. Mülkiye’yi  ( Siyasal Bilgiler)  birincilikle bitirdikten sonra,  Hukuk Mektebi  ( Hukuk Fakültesi)ne  de gitti ve bu okulu da birincilikle bitirdi. [1] Hukuk Fakültesinin son yıllarında Arapça ve Fransızca ‘ya çalıştı. Farsça eğitimi de alan Ahmet Cevdet  kendi gayretiyle  de Almanca ve Rumca da öğrendi.[2]

Daha yirmi bir yaşında iken bildiği diller sayesinde  Tercüman-ı Hakikat gazetesine mütercim ve muharrir olarak  çalışmaya başladı.  Bu nedenle ilk yazıları   bu gazetede yayımlandı. Bu  yıllarda arada Takvim-i Vakayi‘de de yazıları çıkmaya başlayacaktı.  Yazdı ve bir süre bu gazetenin yazı kurulunda görev aldı. Daha sonra Tömbeki Rejisinde ve Osmanlı Bankası’nda memur olarak çalıştı. Daha sonra hariciye Nezareti idaresinde çalışmaya başladı. Hariciye Nezaretinde çalışırken  Çar II. Nikola’nın tahta çıkışı münasebeti  ile Rusya’ya giden ekibin içinde yer aldı.  1894[3]

Rusya’dan döndükten sonra serbest gazeteci olarak çalışmaya başladı. Devrin en önemli gazeteleri olan Sabah, Tarik, Sadet gazetelerinde başmuharrir oldu.  Bu yıllardaki yazıları ile dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştı.

İkdamlı Yılları

M.Ş. Ülkütaşır’a göre  6 Haziran [4] Nuri Yüce ( DİA ) göre 1894’te İkdam gazetesini kurarak İkdam’ı çıkarmaya başladı.  Sabah Gazetesinin şiddetli saldırılarına rağmen İkdam Gazetesini ayakta tutmayı başardı. Bu  tarihten sonra uzun bir müddet yayında olacak olan İkdam Gazetesinin sahibi olduğu için  İkdamcı Cevdet olarak anılmaya başladı.

Muhalif Gazetelerin Tarik, Sabah ve  Tercüman’-ı Hakikat Gazetelerin yoğun saldırılarına rağmen  İkdam Gazetesini  devrin önemli kalemlerinin de desteği, Milli Edebiyatçıların da gayreti ile 1908 yılına kadar yayında tutmayı başarmıştı. Hatta  bu gazete İstibdat idaresinin en önemli üç gazetesinden birisiydi. İkdam’ın  baş sayfasında “Siyasi İlmi Türk Gazetesidir” ibaresi vardı.  İkdam’da Türkçülük düşüncelerini ve dilde sadeleşme konularını işliyordu.  İkdam’da telif romanlar, iç dış haberler, siyasi yazılar, ilmi araştırmalar,  bilim, kültür ve politika ile ilgili çok çeşitli yazılar çıkıyordu.

 Fakat 1908 yılında İktidarı ele geçiren İttihatçılara muhalif  olduğu  ve öncesinden beridir onlar aleyhinde yazılar yazdığı için II. Meşrutiyet’in ilânından, 31 Mart Vakasının ardından Avrupa’ya kaçmak  zorunda kaldı (1909).

 İlk önceleri bir müddet  Nis’te kaldıktan sonra,  İsviçre’ye yerleşti. [5] Fakat İkdam gazetesi yayına devam ediyor, Ahmet Cevdet’ de Avrupa’dan İkdam gazetesine yazılarını yollamaya devam ediyordu. Fakat Avrupa’dan yolladığı yazılarda siyasete karışmamaya özel gayret ediyordu. Fakat Türkçülük ve Turancılık düşüncelerini savunan yazıları dikkat çekmeye  devam ediyordu.  İkdam çok sayıda muharririn ve yazarın  eserlerini, yazıların, romanlarını paylaştığı ve çok sayıda yazar ve muharririn yetiştiği bir okul haline gelmişti. [6]

Yine de İttihatçıların baskısı ile 26 Şubat 1912’den itibaren gazetenin adını İktiham olarak değiştirmek zorunda kalmıştı.  [7]Fakat kısa bir süre sonra yeniden İkdam olarak yayınına devam etmeyi de başarmıştı.   I. Dünya Savaşı yıllarında İsviçre’de yaşıyor, siyasetten uzak yazılarını İkdam’a yolluyor, Türklük, Milliyetçilik konularında yazıları çıkıyor, Devletini destekleyen,  Milli Mücadelenin kazanılmasını arzu eden konularda yazılar yazıyordu. Millî Mücadele yıllarında İkdam ve kadrosuyla birlikte Millî Mücadele’ye destek vermeye çalıştı.

Cumhuriyet Yılları

Cumhuriyet ilân edilince Türkiye’ye döndü. İkdam’da yeniden başyazarlığa başladı.  Bu yıllarda ülkemizin  ticari, zirai ve iktisadi kalkınması ile ilgili ciddi yazılar yazdı.  1925 yılında Türkiye’nin madenleri ile ilgili yazıları çıkmaya başladı.  Bu yazıları ile  İsmet İnönü’nün dahi takdirine  vesile olmuştu.

Gazetede yayımlanan bir haberden dolayı  Hüseyin Cahit ve  Tasvir Gazetesinin baş yazarı Ebuziya Velut ile birlikte İstiklâl Mahkemesi’ne verildi.  Suçsuz olduğu anlaşılarak beraat etti. Fakat  bu mahkemeden sonra  siyasetten tamamen uzak kaldı.  Bu olaydan sonra Gazetesini de kapattı. İkdam gazetesi 31 Aralık 1928’e kadar 11.384 sayı yayımlandı. [8]1935’te Ankara’da yapılan I. Matbuat Kongresi’ne katıldığı gün çok heyecanlanarak kalp krizi geçirdi ve ertesi gün, 27 Mayıs 1935’te Ankara da  öldü.

Gazetecilik ve Yayıncılığı

Gazetecilik yanında yayıncılıkla da yazan Ahmed Cevdet, “Malumat’ı Fenniye “ adlı eseri dışında   matbu bir eser yazmadı. Malumat’ı Fenniye “ adlı eseri  ise  öğrenciler için hazırlanmış, insan vücudu kemikler ve hastalıklar üzerine yazılmış  yardımcı bir ders kitabı şeklinde hazırlanmıştı. [9] Yazıları gazetelerin sayfalarında kaldı. Kitap haine gelebilecek bir çalışması da olamadı Fakat İkdam Kütüphanesi adı altında pek çok faydalı kitabı yayın  ve eğitim dünyamıza kazandırdı.   Yayıncı olarak Osmanlı  Tarihinin ve Divan Edebiyatının seçkin eserlerini  İkdam Kütüphanesi Serisi adı altında yayımladı. Bu yayımları Türk Kültür tarihi açısından oldukça önemli oldu. 

Bu seride: Salim, Rıza ve Latîfî “ tezkireleri”, Evliya Çelebi Seyahatnamesinin ilk altı cildi, Şemseddin Sami’nin “Kamûs-ı Türkî’si”, Bursalı Mehmed Tâhir’in “Türklerin Ulûm ve Fünûn’a Hizmetleri”, Kemalpaşazâde’nin “Divan’ı”, Ali Şîr Nevâî’nin “Muhâkemetü’l-lugateyn’i”, Necip Âsım’ın “Orhun Âbideleri”, “En Eski Türk Yazısı ve Büyük Türk Tarihi” [10],(  Seydi Ali Reis’in “Mirat’ül Memalik”,  Gelibolulu Mustafa Ali’nin “Heft  Meclis”, Karsizade  Mehmet Cemalleddin Efendi’nin “ Ayine-i Zürefası “, ) [11] eserleri yayımlandı.

Yazılarında sade bir dil kullandı. Türkçülüğü ve Türkçeciliği, hem yazı dilinde hem de sosyal hayatında ölene kadar sürdürdü.  İkdam Gazetesini Türkçülerin Türkçülüğün başlıca yayın organı haline getirdi. İkdam Gazetesinde   Ahmed Mithat Efendi, Recâizâde Ekrem, Hüseyin Rahmi, Ahmet Rasim, Cenap Şahabettin, Halit Ziya, Sâmipaşazâde Sezâi, Hüseyin Deniş, Fatma Aliye, Samih Rıfat, Hüseyin Kâzım, Veled Çelebi, Ahmet Refik, Ahmet Hikmet, Hamdullah Suphi, Ahmed Naim, Necip Asım ve daha birçok yazarın roman, hikâye ve yazılarına yer verdi.  İkdam Gazetesi  devrin en önemli yazarlarının yazılarının çıktığı bir gazete olmuştu.  İkdam Gazetesi devrin en çok satan gazetesi haline de gelmişti

Meşrutiyet’in ilânından sonra   rotatif baskı makinesini Türkiye’ye ilk getiren ve bu baskı tekniği Türkiye’de uygulayan ilk gazeteci oldu. Böylece  gazeteciliğin  gelişine önemli bir katkısı da olmuş, İkdam’ın sayfalarını çoğaltmış  ve gazeteciliğe yeni boyut kazandırmıştı.

KAYNAKÇA 

[1] Şakir Ülkütaşır, “ İkdamcı Ahmet Cevdet ( Oran) “ Türk  Yurdu,C.II. Yıl 50, Sayı, 293, 1961 , shf- 35-37

[2] Nuri Yüce, “AHMED CEVDET, İkdamcı”,  DİA, cilt: 02; sayfa: 56

[3] Şakir Ülkütaşır, “ İkdamcı Ahmet Cevdet ( Oran) “ Türk  Yurdu,C.II. Yıl 50, Sayı, 293, 1961 , shf- 35-37

[4] Şakir Ülkütaşır, “ İkdamcı Ahmet Cevdet ( Oran) “ Türk  Yurdu,C.II. Yıl 50, Sayı, 293, 1961 , shf- 35-37

[5] Şakir Ülkütaşır, “ İkdamcı Ahmet Cevdet ( Oran) “ Türk  Yurdu,C.II. Yıl 50, Sayı, 293, 1961 , shf- 35-37

[6] Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, C.I, shf, 157, Ank, 2002

[7]Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Yayınları, shf 17

[8] Nuri Yüce, “AHMED CEVDET, İkdamcı”,  DİA, cilt: 02; sayfa: 56

[9] Ekmeleddin İhsanoğlu, Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü tarihi,  İstanbul 2006, C. II, shf, 777,

[10] Nuri Yüce, “AHMED CEVDET, İkdamcı”,  DİA, cilt: 02; sayfa: 56

[11] Dünden Buğüne İstanbul Ansiklopedisi,  1994, C. 6, shf.135

 

 Üye olarak ESA şairi ve yazarı olabilir, yazılara katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da