Ahu Nedir ve Ahu-yu Felek Beyit örnekleriyle)

 

 

Resim Alıntı: https://www.pinterest.co.uk/pin/658370039247032528/,

 

AHU

Güzel gözlü, güzel kokulu ve ürkek olduğu için sevgiliye benzetilen âhû,   esas amacıyla sevgiliyi izah etmek, sevgilin ürkekliğini ve güzel gözlerini ifade etmek için şiirlerimizde çok sık bahsi  geçen bir kavramdır. Ahu,  sevgiliyi hatırlatan güzel gözleri, ürkek duruşu, zarifliği ve göbeğindeki nafelerinden  ( Yara, yara kabukları  ) çıkarılan misk-i anber kokuları ile birçok teşbihlere neden olan bir benzetme aracıdır. 
 
Ahu gerçek ve mecaz anlarında da sevgiliyi hatırlatma amaçlı kullanılır. Ahu en çok sevgiliye benzeyen, göbeğindeki yaralardan çıkarılan misk kokusu,  gözlerinin iri ve siyah olması nedeni ile sevgilinin gözlerine benzetilmesi, ürkek olması, hızlı çevik ele geçmez olması, zarifliği   nedenleri ile karşımıza çıkar.  Güzelliği, zarafeti, iri siyah gözleri, ele geçmez oluşu nedenleri ile ahu ve sevgili arasında çeşitli irtibatlar kurulmuştur.

Ahular  Türkistan Hoten, Hıta ahuları ile Hicaz ahuları olarak karşımıza çıkar. Hoten- Hıta, Türkistan ahularından misk elde edilirken Hicaz ahuları ise avlanması yasak olan ahulardır.

Ahu, gözleri, yüzü zarifliği,  ele geçmez oluşu, zülüflerinin misk kokusu vb ile  ahuya benzetilir.  Ahunun sevgiliye en çok benzetilen yönleri kokusu, gözleri ve güzel yüzüdür. Sevgilinin yüzü Kâ'be’ye benzetildiği zaman, göz âhûsu oraya sığınmış olur. Artık o ahu avlanması yasak olan  Kâ'be - Hicaz ahusudur.
 
Ahu sevgili ile    güzel koku, ürkek  hali, iri siyah ve güzel gözleri   açılarından ilişkilendirilir. Sevgilinin saçları zülüfleri misk gibi kokar.  Âhû’yu hotenlerin misk kokularının üretmelerinin nedeni ahuların sevgilinin saçlarındaki kokuyu kıskanmış olmalı yüzündendir.   Sevgilinin m isk kokan saçlarını gören  âhûların yüreklerine kan oturmak daha sonra göbeklerinde sızan bu kan misk kokularını oluşturmaktadır.  Üstelik göbeklerinden misk çıkan ahular sadece Hıta, Hoten,  Tatar ülkesinde çıkmakta, bu kokuları Çiğil ve Yağma güzelleri Türkistan gençleri toplamaktadır.
Âhû  bu nedenle Hıtâ, Çin, tatar, zülf,  Ferhar,   nafe,  Çiğil, Yağma,  Türkistan, dam, tuzak, sayyad, av, avcı, kelimeleri ile tenasüplü kullanılır.  Mecnun'un çöllerde ahular ile konuşup dertleşmesi de ahu ile ilgili işlenen konular arasındadır. 

Gözlerinin güzelliğinden  dolayı sevgilinin gözüne benzetilen  ahu ceylan ve karaca, aynı zamanda çok çevik çok atak ve çok hızlı koşabilen hayvanlardır.  Bu özellikleri ile ele geçirilmeleri yakalanmaları çok zordur. Ahu bu yönleri ile de sevgiliye benzer.  Ahu o yüzden ele geçmeyen bir peri gibidir.   Avlanmalarının çok müşkül olmasından kinaye ile de sevgiliye benzetilir.

Divan şiirinde misk ahusu güzel kokusundan dolayı, benzetilir. Arapça karşılığı gazal olduğu için ahu  ile gazal eş anlamlı olarak kullanılır.

Ahu güzel gözlü, güzel kokan, güç elde edilen vahşi güzeller için kullanılan bir  benzetmedir.

 

Şirler  pençe-i kahrımdan olurken lerzan
Beni bir gözleri ahuya zebun etti felek            Yavuz Sultan Selim

Aslanlar bile  kahrımın pençesinde inlerken, beni bir gözleri ahunun karşısında felek zebun etti.

Tenim nizar görüp kaçma ey remide gazal
Tasavvur et ki heyula- yı ruh u  Mecnun’um     Naili

Benim tenimi çirkin görüp kaçma ey  ürkek ahu, farzet ki  Mecnun’un  zihinlerde gözüken haliyim.

Nakş  eyle ey müsavvir hüsn-ü cemal-i yari
Ahu- yu çeşm-i şuhun amma remide göster   Nabi

Ey ressam, yârimin güzelliğini resmet, amma  onun ahuya benzeyen gözlerini ürkekmiş gibi göster.

Halk şiirimizde de ceylan, ahu ve maral benzetmeleri  vardır ve  divan şairlerinin benzetmelerine uygun şekillerde gösterilmiştir.

Bir âhû esîr-i dâmı olmuş
Kan yaşı kara gözüne dolmuş                Fuzûlî

Yürii yıllarla yelersen yetemezsin ey dil
Şol cihetden ki perî şiveli âhûdur bu             Necatî
 
Aşık der ahu gözler
Avcular ahu gözler
Beni sahraya saldı
Gördüğüm ahu gözler           Siirt Türküleri

 Ne bakarsın ahu ahu
Erittin yüreğim yağı
Şu karşının karlı dağı         Çankırı Türküleri

Ahu gözlüm niye melil gezersin
Kuğu musun ciran mısın nesin sen
Gören aşıkların bağrın ezersin
Kuğu musun ciran mısın nesin sen         Gevheri Şiirleri

Şunda bir dilberin ahu gözleri
Aklımı fikrimi eyledi tarac
Güftara geldikçe şirin sözleri
Akıdır lebinden sükker ü güllac       Aşık Ömer - Şiirleri

Ahu gözlüm leblerinin lezzeti
Şeker midir şerbet midir bal mıdır
Ak gerdana sıra sıra dizilmiş
Zülüf müdür perçem midir tel midir      Erzurumlu Aşık Sümmani Şiirleri

 

AHU –YU FELEK

Güneş  demektir. Araplar güneşe gazele demektirler ve gazal arapça da  ahu anlamına da gelmektedir.  Güneş  ilefelek birlikte düşünülmüş olduğundan bu benzetme feleğin güzelliği anlamına da gelir.

Ahu yu felek gördü seher şir- livanı
Hun – ciğerinden dem –i subh oldu hüveyda   Ahmet Paşa

Feleğin güzeli olan güneş senin  sancağının aslanını görünce korkusundan ciğerinden akan kan ile şafak peyda oldu.

Ahu-yı felek çarh pelenginden emindir
Şir-i alemin sayesini edeli melce'         SİROZLU NİYAZİ

Mânâ: (Ey padişah)felek ahusu olangüneş senin sancağının arslanı gölgesini sığınak edeli felek kaplanının(tasallutundan)emindir.

 

KONUYLA İLGİLİ LİNKLER İMİZ

• ahu-yi-musgin/56005
• ahu-ve-ahu-yu-felek-)  
• ahu-yu-harem/4814
•  misk-musg-nedir-misk-i-ah-u-misk-i-hoten/
•  Ahu 'yı Hoten- Ahu 'yı Misk- Ahu'yı Müşgin Nedir.)
• nâfe-ve-nâfe-i-tatar-nedir-misk-amber-hita-hoten-cigil-yagma
• Hita-Hoten-ulkesi-ahular-ve-guzellerin-sehri/42527