Ali Ferruh,   ( D. 1865 İstanbul – Ö. 1904 Bulgaristan ) Şair ve Büyükelçi

1865 yılında İstanbul'da doğdu. Rumeli Beylerbeyliği Yüksek rütbelilerinden  Kudüs Mutasarrıfı Reşad Paşa'nın oğludur. 10 Muharrem 1282'de (5 Haziran 1865) İstanbul'da doğdu. Sübyan ve Rüşdiye mekteplerini bitirdi. Medreseye devam ederek Arapça öğrendi. Beyrut Fransız Üniversitesi'ne girerek Fransızca öğrendi. Daha sonra  Mekteb-i Mülkiye'ye devam etmeye başladı.  Okulun üçüncü sınıfından yarıldı. 1880 de henüz on altı yaşındayken 35 kuruş maaşla Kozan sancağı tahrirat kalemine tayin olunup aynı sene içinde istifa etti. 1880 de henüz on altı yaşındayken  Kozan sancağı tahrirat kalemine tayin oldu.  Aynı sene içinde istifa etti. Daha sonra bir süre Adana vilayeti mektubu kaleminde görevlendirildi. [1] 1882’de  tekrar okuluna başlayarak Mülkiye Mektebi’nin yüksek kısmından mezun oldu.

(1882)  de Paris'e gitti; iki yıl Siyasal Bilgiler Okuluna devam etti.[2] Paris’te  Ecole Libre des Sciences Politiques’in siyasî bölümünü bitirdi.[3]

1886 da Babıâli tercüme odasında çalışmaya başladı ve Hariciye Nezareti Terceme Odası Mülazımlığı’na tayin edildi. [4]

 Paris, Londra ve Petersburg elçiliklerinde değişik vazifelerde bulundu. Washington Elçiliği (1895) nde çalıştı. 1888'de Paris sefareti üçüncü kâtipliğine tayin olundu. Kâtipliği sırasında Paris sefaretinden gönderilen bir raporda ahlâkının mükemmelliğinden, görevdeki yetenek ve başarısından övgü ile bahsedildi. Londra sefareti ikinci kâtipliği (1892), Bükreş ve Londra sefareti başkâtipliğinde bulundu (1893). 1895'te Petersburg sefareti müsteşarlığına getirildi. Buradan terfi ederek, 1898’de Washington sefaretinde görevlendirildi.

 Bulgaristan Komiserliği (1899) yaptı.  30.03.1898-15.07.1901 yılları arasında Bulgaristan’da Büyük elçi olarak görev yaptı.   1902'de Bulgaristan Komiserliği'ne tayin edildi.  Bulgaristan’daki  Osmanlı eserleri  va ahalisi hakkında Teferruatlı raporlar hazırlayarak Babıâli’ye gönderdi. 93 Harbi'nden sonra özerk statüye kavuşan Bulgaristan'daki İslam vakıfları üzerine özellikle eğildi.  Bazı camilerin kiliseye çevrilmesine engel olmak için uluslararası yazışmalarda ve girişimlerde bulundu.[5]  II. Abdülhamid’e sunduğu bir raporda Bulgaristan vakıflarının yürekler acısı durumunu dile getirdi.

Bölge hakkında hazırladığı rapor bugün de önemini korumaktadır. Ali Ferruh Bey, 20 Ekim 1904'te (10 Şaban 1322) Sofya’da görevi başındayken, ansızın ve çok genç yaşta şeker hastalığından vefat etti. Ölümü İstanbul basınında ve kamuoyunda büyük üzüntüyle karşılandı. Cenazesi İstanbul'a getirilerek Kadıköy'de Mahmud Baba Türbesi'nde babasının yanına defnedildi. [6]

Memuriyette Bâlâ rütbesinin 1. sınıfına yükselen Ali Ferruh, . Yaptığı görevlerindeki başarılarından dolayı,  Osmanlı Devleti’nce Murassa Mecidî, Murassa Osmanî, İran Devleti tarafından 5. rütbeden Şîr ü Hurşîd, Fransa Devleti tarafından 4. rütbeden Academie Française ve 5. rütbeden Legion d’Honneur nişanları ile taltif edilmiştir.  Diplomatik hizmetleri yanında şair ve yazar olarak  da devrinin tanınmış simalarından  biri oldu.

Manzumeleri: Laklakiyât-ı Edebiye (1883), Devlet (Osmanlı tarihi, 1884), Huşenk (Piyes, 1885), Şâyân (1885), Üssü'l-Esas (1886), Kerbelâ (İlk kısmı manzum, 1887). Mensur Eserleri: Misbahu's-Salâh-Vilâdet-i Peygamberî (1887), Teşhir-i Ebâtıl (Ernest Renan'a reddiye, 1888). Çevirileri: Mebadi-i Hikmet-i Ahlâk (1886).

Ali Ferruh, Tanzimat sonrası yetişen ve Servet-i Fünûn dönemi şiir anlayışında hazırlayıcı rol oynayan, “Tanzimat Ara Nesil “ şairlerin den biridir. [7]  ( bkz  TANZİMAT ARA NESiL SANATÇILARI 1876-1896) Fransızca, İngilizce ve Arapçayı iyi düzeyde bilen, Farsçadan da anlayan bir diplomat ve şairdi. Şiirlerini İzmir’de Hizmet gazetesinde neşreden ve Ukâz-ı Şübbân adı altında toplanan edebî zümrenin bir üyesi bir şair oldu.[8]

 Ali Ferruh, mizaha eğilimli, hür fikirli, tuhaf şeyler yazan ve  söyleyen bir aysdın olarak dikkat çekti. Şâyân adlı eseri içerisinde yer alan terci-i bend-müstezâd nazım şekliyle yazdığı manzumesi 99 beyitle bugüne kadar tespit edilen en uzun ikinci müstezad oldu.

KAYNAKÇA

 

• [1] https://www.pirsushaber.com/bulgaristan-komiseri-ali-ferruh-bey-328392ny.html
• [2] Dr Aslan Tekin Edebiyatımzıda isimler, Elips Yayınları, Ank. 2005, shf 47
• [3] Mehtap ERDOĞAN, ALİ FERRUH’UN ŞÂYÂN ADLI ESERİ VE BU ESER İÇERİSİNDE YER ALAN TERCİ-İ BEND-MÜSTEZAD NAZIM ŞEKLİYLE YAZDIĞI BİR MANZUMESİ, Turkish Studies I Volume 4/8 Fall 2009
• [4] Mehtap ERDOĞAN, ALİ FERRUH’UN ŞÂYÂN ADLI ESERİ VE BU ESER İÇERİSİNDE YER ALAN TERCİ-İ BEND-MÜSTEZAD NAZIM ŞEKLİYLE YAZDIĞI BİR MANZUMESİ, Turkish Studies I Volume 4/8 Fall 2009
• [5] A Koyuncu, Bulgaristan'da Osmanlı Maddi Kültür Mirasının Tasfiyesi , https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1335/15460.pdf
• [6] https://www.pirsushaber.com/bulgaristan-komiseri-ali-ferruh-bey-328392ny.html
• [7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/tanzimat-donem-edeb/tanzimat-ara-nesil-sanatcilari-1876-1896/934
• [8] Mehtap ERDOĞAN, ALİ FERRUH’UN ŞÂYÂN ADLI ESERİ VE BU ESER İÇERİSİNDE YER ALAN TERCİ-İ BEND-MÜSTEZAD NAZIM ŞEKLİYLE YAZDIĞI BİR MANZUMESİ, Turkish Studies I Volume 4/8 Fall 2009