Aliterasyon Nedir ve En Güzel Örnekleri

 ALİTERASYON

 

Alterasyon, Fransızcadan dilimize girmiştir.  Ancak bu sözcüğün kökeni Latince littera "harf" sözcüğünden ad+ önekiyle türetilmiştir. 

Fransızcada “ allitération "ses benzeşmesi, aynı sesle başlayan sözcükleri ardarda dizerek yapılan söz sanatı" şeklinde tarif edilir

Alterasyon, edebiyatta ahenk unsurları ile ilgili  bir terimdir. Sözlüklerdeki anlamları: Şiirde veya düzyazıda, ses uyumu elde etmek için sözcük başlarında ya da ortalarında aynı ünsüzün ya da aynı hecenin yinelenmesine dayanan ses oyunu veya ses tekrarlarıdır.  

Örneğin “ S ular s arardı, yüzün perde perde s olmakta” dizesinde ”  S “ sessizlerin tekrarında aliterasyon vardır.

Aliterasyon sessiz harfler ile yapılırken asonans ise ünlü harflerle yapılan ses tekrarları olurlar.

 Şiir ya da düzyazıda  uyum yaratmak amacıyla, aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasına denir. Aliterasyon ünsüzler- sessizler ile yapılır. Bir dize veya cümlede  aynı ünsüzlerin  dikkat çekecek kadar sıklıkla kullanılması aliterasyonun olduğuna delalettir.  Bir dize  veya cümlede aynı sessizlerin birçok kelimede tekrar edilmesi aliterasyonu meydana getirir.

Aliterasyon hem divan, hem halk hem de çağdaş şiirde pek çok şairimizin başvurduğu ahenk unsurlarından biridir. Aliterasyona sessiz tekrarları da denebilir.

 

ALİTERASYON ÖRNEKLERİ

“Sev seni seveni hâk ile yeksân ise
Sevme seni sevmeyeni Mısır'a sultân ise"     La edri 

( Bu dizelerde “s”  sesi aliterasyon oluşturmuştur.)

Gül gülse daim ağlasa bülbül acep değil
Zira kimine ağla demişler kimine gül

Seherlerde seyre koyuldum semayı, deryayı.     Tevfik Fikret

Karşı yatan karlı kara dağlar karayıptır, otu bitmez.     Dede Korkut

Dest busi arzusuyla ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım sunun anınla yâre su     Fuzûlî

“Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle
Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafilelerle” ( Y. Kemal)

Neysen sen, nefes sen, neylersin neyi
Neyzensen, nefessen, neylersin neyi           (Ziya Osman Saba)

Kimi solgun sarışın, kimi ala kimi kara
Kiminin arkasından görünüyor Ankara

Kara pulat uz kılıcım tartmayınca,
Kara börklü kocabaşın kesmeyince,
Alca kanın yeryüzüne tökmeyince,
Karındaşım Kayan kanın almayınca,
Komazım…           Dede Korkut