Analiz Nedir Edebiyatta Analiz

Analiz Nedir Edebiyatta Analiz

Fransızca: analyse

İngilizce: analysis

Analiz kelimesi dilimize Fransızca kökenlidir ve dilimize Batı dillerinden girmiştir.  

Analiz kelimesinin sözlük anlamları “ Çözümleme, tahlil, maddi veya düşünsel bir  bütünü parçalarına, bir sistemi zihinde ya da fiilen ögelerine ayrıştırma, bölme, parçalama faaliyeti” şekillerindedir.

Analiz yapmak ise, karmaşık bir konuyu veya maddeyi daha iyi anlamak için daha küçük parçalara ayırma sürecidir. Analiz bir konuyu (maddi veya düşünsel) temel parçalarına ayırarak, daha sonra parçaları ve aralarındaki ilişkileri tanımlayarak sonuca gitme yoludur.

Edebiyatta Analiz

Analiz kelimesi edebiyatta daha ziyade nesir ya da şiir bir metni veya eseri parçalarına ayırarak, parçaların aralarındaki ilişkileri tanımlayarak sonuca gitme,  inceleme, tahlil etme olarak anlaşılır.

Analiz kelimesi edebiyatta, tahlil, tenkit ve eleştiri ile  yakın anlamda kullanılan bir terimdir. Bir edebî eser analiz etmek demek, edebi eserdeki olayları, kişileri,  eserin sanat anlayışını, dil ve üslubunu, anlatım tekniğini, incelemek ve tahlilini yapmak demektir.  

Bir edebi eserin analizi, o eserin kaynaklarını, vaka sistemi ve dizilişini, şahıslarını,  eserin üslûbunu, eserin ana duygu, ana fikri açısından incelenmesi, eser ile yazarın yaşantısı, birikimleri ile akası gibi çok çeşitli yönlerden irdelenmesi ve birçok tespitin ortaya çıkarılması demektir.

Tiyatro eserlerinin analizi, sahne sahne; roman analizi ise bölüm bölüm çözümlenerek yapılır.  Şiirlerin analizi ise şiirin iç ve dış yapısı,  muhteva özellikleri melodik yapısı, duygu atmosferi, kelimeler bağlamında tahlili vb gözetilerek yapılır.

Bu tahliller ve analizler sonrasında ortaya çıkarılan sonuçlar  bir tartışma konusu olursa buna da eleştiri  veya tenkit denir.