Anlam Bayağılaşması Anlam Kötüleşmesi Nedir

ANLAM  BAYAĞILAŞMASI

Kelime türü ve dalı: İsim, dil bilgisinde bir terim 

Fransızca:  PEJORAİON, degradation

İNGİLİZCE : pejorative

Almanca:  pejoration,

Osmanlıca: Mana bayağılaşması

Eşanlamlı Terimleri:  Mana bayağılaşması,  anlam kötüleşmesi,

FARKLI TANIMLAR

“Bazı sözcüklerin gerçek anlamlarının, yerine göre, bayağı ve kötü anlama kayması.”[1]

 “Anlamı iyi ve olumlu olan bir kelimenin zamanla kötü veya kötüye doğru giden bir anlam kazanması, anlam bayağılaşması”  TÜRK DİL KURUMU

“İyi anlamlı bir kelimenin zamanla kötü veya kötüye doğru giden bir anlam kazanması; bu yönde bir zayıflamaya uğraması olayı”[2]

Sözcüklerin kendi anlamlarının yerine, duruma, kasıta göre kullanılagelen yaygın anlamından daha kötü bir anlamı kastedecek şekilde de kullanılması.

Aslında kendi anlamı daha iyi ve olumlu manada olan bir sözcüğün kendi anlamından daha bayağı, daha kötü bir anlama gelecek şekilde kullanılması, temel anlamı olumlu olan bir sözcüğün temel anlamından daha kötü bir anlama dönüşmesidir.

Anlam kötüleşmesinin tersi anlam iyileşmesidir.

ÖRNEKLER

katun «kraliçe, hükümdar hanımı»   anlamından gide gide, hatun  «kibar kadın hanımefendi»,  bir kocanın eşi anlamında da kullanıldığı gibi kadın «dişi cinsten erişkin insan; hizmetçi” anlamlarında da kullanılır olmuş,   Hakan ‘ın eşi kraliçe anlamlarından çok çok daha bayağı anlamlara kadar kaymıştır.

Herif (kaba dilde erkek) , kabak (aptal, kaba adam) , uşak (emir kulu, köle) , canavar (Farsça'da "canlı" anlamını verirken bugünkü Türkçede "yırtıcı, cana kıyan" anlamlarını vermesi)

KAYNAKÇA

[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982, S.13

[2] BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003