AÇIKLIK NEDİR

Açıklık daha çok öğretici metinlerde  kullanılan bir üslup özelliğidir. Bir yazının veya şiirin açık anlaşılır, ek bir yorum gerektirmeyecek kolaylıkta izah edilmesidir. Nesirde veya şiirde bir cümlenin  veya paragrafın hiçbir şüpheye yer vermeyecek şekilde ifade edilmesine açıklık denir.  

Açık anlatım daha ziyade didaktik metinlerde karşımıza çıkar. Öğretici metinlerde anlatımın hiçbir tartışmaya yol açmadan, tek bir yargıyı açıkça ifade etmesi önemlidir. Anlatımda hiçbir tartışmaya yol açmadan, tek bir yargının bariz, net ve açıkça ifade edilmesi anlatılanın basitçe anlaşılması açıklıktır.  Açık anlatımda anlaşılacak olan şey tektir ve birden fazla yorum çıkartılamaz.  

Açıklık edebiyatta bir üslup özelliğidir. Anlatımın açık olabilmesi yazarın bu tip anlatımı tercih etmek istemesi, yazının bir didaktik yazı olması, yazarın ele aldığı konuya tamamen hâkim olabilmesi ile mümkündür.

Bu tip metinlerde izah, öğretmek, anlaşılır olmak, hiçbir yoruma veya farklı anlamaya izin vermemek en önemli hususlar haline gelir.  Açık anlatımdan birden çok yorum çıkmamasına herkes aynı şeyi anlamasına özen gösterilir.  Açıklığın olmadığı anlatımda "kapalılık"  , mecaz veya sanatsal bir ifade söz konusu olur.

Açıklığa uygun olan anlatımda söz sanatlarına yer verilmez. Benzetme ve mecazlar bulunmaz. Kolay anlaşılsın diye kısa cümleler kullanılır.  Söz sanatlarını kullanmak, yaygın olmayan sözcükler veya söz gruplarıyla yazmak,  gereğinden uzun cümleler kurmak hem anlatım bozukluklarına neden olur hem de metinlerdeki açıklığa ters düşer.

Açıklıktan söz edebilmek için anlatılan konunun yalın sade, açıklamaya, izahata gerek duymayacak yalınlıkta, farklı yorumlanmayacak şekilde basit ve kolay anlaşılır olması gerekir.  Bi mevzunun çok net ve bariz olarak anlatılması açıklıktır. Yazar konuya ne kadar hâkim ise o kadar açık ve kolay anlaşılır bir şekilde  yazabilir.

Açıklık ile basitlik aynı şey değildir. Usta sanatçı  ifadesi en zor olan derin duyguları düşünceleri dahi açık, kolay anlaşılır  bir şekilde dile getirebilir. Eskiler buna sehl-i mümteni demişler  söylenmesi çok zor olanı çok kolay söylüyormuş ve açıklıyormuş  gibi anlatılmasını kast  etmişlerdir.

Şiirde ise Yunus Emre ve Mehmet Akif Ersoy’un şiirleri açıklık örnekleri olarak verilebilir.

ANLATIMDA AÇIKLIK ÖRNEĞİ

Nuşirevan, Antakya’yı yağmalatmış ve kendi ülkesinde Antakya’dan daha güzel bir şehir inşa ettirmek istemişti. Bu amaçla Antakya’nın bir benzerini Cte-siphon (Medâin) yakınlarında Andiök-Hüsrev (Antakya’dan daha güzel şehir) şehrini inşa ettirmişti. Bu şehre dillere destan bir saray yaptırmıştı.

Bu meşhur sarayın önüne inşa ettirdiği Tâk-ı Kisrâ veya Eyvân-ı Kisrâ,  adı verilen üzerinde bir çanın bulunduğu Tak bir zincire bağlıydı. Hüsrev’in bu takı inşa ettirme nedeni ülkesinde adaletsizliğe veya haksızlığa uğrayanların gelip bu çanın zincirine çekip çanı çalarak kendisini uyarması içindi.