Aspendos Tiyatrosu ve Antik Kenti
02.05.2012
Aspendos Hakkında Genel Bilgiler
Aspendos veya Belkıs Antalya ili Serik ilçesinde bulunan Belkıs köyünde yer alan anfi tiyatrosuyla meşhur Pamphylia bölgesinin (1) önemli kentlerindendir. Antalya'nın 48 km. doğusunda , Antalya-Alanya karayolundan, Serik geçildikten sonra kuzeye dönülerek 4 km.'lik Aspendos yolundan ulaşılmaktadır. Serik ilçesinin 8 kilometre doğusunda Köprüçayı'nın dağlık bölgesinden düzlüğe ulaştığı yerde M.Ö. 10. yüzyılda Akalar tarafından kurulmuş olduğu sanılan ve antik tiyatrosu ile dünyaca meşhur bir ören yeri ve antik kentidir.
Aspendos'un adı M.Ö. 5. ve 4. yüzyılda sikkelerinde Estwediiys/Estuediya biçiminde yazılmıştır. (1)
Aspendos, sadece i Anadolu'nun değil tüm Akdeniz dünyasının en iyi korunan Roma Dönemi tiyatrosuna sahip olmasıyla ünlüdür. Şehir, bölgenin en büyük nehirlerinden Köprüçay (Antik Eurymedon) yakınlarındaki tepe düzlüğünde kurulmuştur. İ.Ö. 5. y.y.da basılmış I sikkelerinde adı Estvediys olarak geçer. Anadolu kökenli bu ad, şehrin çok eskilerden beri yerleşim gördüğünün bir kanıtıdır. Akdeniz ile ulaşımını ve gelişmesini i yakınındaki nehre ve dolayısıyla çevresindeki bereketli i topraklara borçlu olan Aspendos'ta bugün çoğunlukla M tiyatro ve su yolları ziyaret edilir. (4) Şehre ait diğer yapıların kalıntıları ise tiyatronun yaslandığı tepenin düzlüğünde yer alır.Antik dünyada en güçlü para Aspendos sikkesidir.(3)
Aspendos, Serik ilçesinin 8 kilometre doğusunda, Köprüçayı'nın dağlık bölgesinden düzlüğe ulaştığı yerde MÖ 10. yüzyılda Akalar tarafından kurulmuş ve antik devrin mamur zengin kentlerinden biridir. Buradaki Tiyatro M.S. 2. yüzyılda Romalı'lar tarafından inşaa edilmiştir. Kent biri büyük, biri küçük iki tepe üzerine kurulmuştur. (2)
Coğrafyacı Strabon ve Pamponrus Mela, Kentin Agruslularca kurulduğunu yazarlar.(2) Strabon'un belirttiğine göre,Aspendos kenti Mapsos yönetiminde Argos'tan gelen göçmenlerce Troia savaşlarından sonra kurulmuştur. Bu kent adı Adana yakınlarındaki Karatepe'de bulunan ve M.Ö. 8. yüzyıl sonuna tarihlenen Hitit hiyeroglif yazıtlarında Asitawadia/Asitawandas isimli kralın adıyla da birleştirilmektedir.(1) İ.Ö. ö.y.y.da Pers egemenliğini yansıtan sayfalar ilginçtir. Tarihçiler şehrin yakınlarında akan nehrin kenarında İ.Ö. 467 yılında Yunanlılarla Persler arasında geçen, Eurymedon savaşı adıyla anılan savaşta Yunan tarafının kazandığından bahseder. (4)
Side gibi M.Ö. 5. yüzyılın ilk yıllarında sikke basan yegane şehirdir. Attik-Deniz Birliğinin üyesidir.(1) Bölgeye MÖ 1200'den sonra Yunan göçleri olmuştur oysa Aspendos adının kaynağı Rumlardan önceki yerli Anadolu dilidir. Önemli bir ticaret yolu üzerinde olduğu ve Köprüçay Irmağı ile limana bağlandığı için Aspendos, her çağda ele geçirilmek istenen kentler arasında yer almıştır.
Evrimedon Çayı ağzındaki konumu ile önemli bir liman ve ticaret kenti olarak ünlenen Aspendos antik kenti'nde mısır, gül ağacından yapılmış süs eşyaları, şarap, tuz ve at ticareti yapıldığı yapılan kazılardan ve diğer kaynaklardan ortaya çıkmıştır. Aspendosluların at yetiştiriciliği ile de antik dünyada ün saldığı bu gibi kaynaklardan günümüze ulaşmıştır. (1) Ayrıca bağcılık ve buna bağlı olarak şarapçılık, zeytin ve zeytinyağı ile diğer tahıl ürünleri ve yaş meyve şehrin tarıma dayalı diğer ihraç ürünleriydi. Tarihçiler Aspendos'ta yetiştirilen atların tüm Yakındoğu ve Akdeniz dünyasının en aranır atiarı olduğunu yazarlar. (4)
Aspendos'un en önemli yapısı tiyatrosudur. Antik tiyatrolar arasında en iyi şekilde korunanarak gelmiş bir açık hava tiyatrosudur. Bu tiyatro Anadolu'daki Roma Tiyatrolarının günümüze sahnesi ile ulaşabilen en eski ve sağlam bir örneğidir. Mimarı Aspendos'lu Theodorus'un oğlu Zenon'dur. Antonius Piu zamanında yapımına başlanmış Marcus Aurelius zamanında tamamlanmıştır (138-164). Tiyatro, kentin yerli tanrıları ile imparator ailesine sunulmuştur. (2)
M.Ö. 411'de Perslerin üssü olan Aspendos M.Ö. 333'de Büyük İskender'in fethiyle Pers egemenliğinden çıkmıştır. İskender'in ölümünden sonra Ptolemaios egemenliğine giren şehrin, en parlak dönemi şüphesiz, ünlü tiyatro ve su yollarının inşa edildiği Roma İmparatorluk dönemidir. Aspendos Tiyatrosu, gerek mimari özellikleri gerekse iyi koruna gelmişliği ile Roma Devri tiyatrolarının günümüzdeki en seçkin temsilcilerinden biridir.(4) Bir kitabede şehirli askerlerin Ptolemaios'un hizmetinde olduğu belirtilmektedir. Şehir özellikle M.S. 2. ve 3. yüzyıllarda olmak üzere Roma egemenliği altındayken büyük bir gelişme göstermiştir. Bugün ayaktaki kalıntıların hepsi Roma dönemi ve sonrasına aittir. Kent 8. yüzyılda Arap akınlarından etkilenen şehir Selçuklu dönemiyle Türk egemenliğine girmiştir. (1)
Apendos Antalya ve Serik ile Türkiye'nin en çok Turist çeken noktalarından birisidir. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist Aspendos'u gezmektedir. Aspendos tiyatrosu ülkemizin en çok ziyaret edilen ören yerlerinden birisidir. Bu tiyatro günümüzde de aynı işlevini sürdürmekte, hem turistlerin önemli uğrak noktalarından biri olmakta, hem de Antik tiyatroda konserler, temsiller, yağlı güreşler ve bir çok farklı etkinlikler festivaller düzenlenmektedir.
Bir de Aspendos Antik Tiyatrosunun küçük bir öyküsü de vardır. . Aspendos kralının içok güzel bir kızı vardır. Kral "Kim halkımız, kentimiz için en yararlı şeyi yaparsa kızımı ona vereceğim" diye duyurur. Bunun üzerine iki ikiz kardeş iki büyük yapı yaparlar. Biri kente çok uzaklardan, karmaşık yolları birçok zorluğu geçerek, su getiren su kemerlerini yapar; öteki kardeşi ise Aspendos tiyatrosunu inşa ettirir. . Kral su kemerlerini gördükten sonra kızını su kemerlerini yapana vermek ister. Bunun üzerine tiyatronun mimarı Zenon krala bir oyun oynar. Kral tiyatronun üst sıralarında gezerken bir fısıltı duyar: "Kral kızını bana vermeli." Akustiğe ve tiyatroya hayran kalan kral kızını büyük bir kılıçla ikiye ayırır ve iki kardeşe verir.(2)
ASPENDOS ŞEHRİ VE KALINTILARI
Aspendos'taki eserler, Aşağı Kent Yapıları ve Yukarı Kent Yapıları olarak ikiye ayrılır. Yukarı Kent Yapıları arasında agora, bazilika toplantı yapısı, nymphaeum ve eksedra yer alır. Aşağı Kent Yapıları arasında ise tiyatro, stadion, hamamlar, su kemeri, tapınak ve nekropoller sayılabilir. Aspendos surlarının Helenistik Dönem de yapıldığı, sonraları Geç Roma ve Bizans Dönemlerinde birtakım onarımlar gördüğü bilinmektedir.
Aspendos'u sanat merkezi yapan yapıtların başında tiyatro gelmektedir. Kapasitesi 15.000 kişiliktir. Tiyatro Selçuklular döneminde kervansaray olarak kullanılmıştır. Sahne binasının bazı yerlerinde görülen beyaz sıralar üzerine zikzak motifleri Selçuklu Dönemine aittir. Tiyatronun yanında şehrin ziyaret edilebilir en önemli kalıntıları suyollarıdır. Aspendos suyolu sistemi antik suyollarının günümüze dek koruna gelmiş en iyi örneklerinden biridir. Genel görünümü, yaklaşık 1 km. uzunluğundaki kuzey-güney konumlu kemerli köprünün her iki ucundaki su basınç kuleleri oluşturur. Şehrin suyu tepede yer yer görülebilen ana kayaya oyulmuş armut şekilli sarnıçlarda toplanırken, i.S. 2. ve 3.y.y. larda tüm yapılarla beraber su yolu sistemi geliştirilerek suyun daha düzenli elde edilmesi başarılmıştır. Tiyatronun yaslandığı, yer yer sur duvarları ile çevrili tepenin üzerinde ise şehir merkezinin yapıları olan agora, bazilika, anıtsal çeşme, meclis binası ile anıtsal tak, cadde ve Hellenistik tapınak, görülmesi gerekli kalıntılardır.
Aspendos Amfi Tiyatrosu
Aspendos'ta Türkiye'nin en iyi korunmuş tiyatrosu bulunmaktadır. Aspendos Tiyatrosu antik dünyadan günümüze gelebilmiş en sağlam tiyatrodur. Küçük bir tepenin yamacına kurulmuş olan tiyatronun mimarı . İmparator Marcus Aurelius zamanında yaşamış olan Theodoros'un oğlu Mimar Aspendoslu Zenon'dur. 2. Yüzyılda inşa edilen Aspendos Tiyatrosu 17.000 kişilik olup, günümüzde ayakta kalmış ve en iyi korunmuş antik çağ anfi tiyatrosudur. Mimarisi sayesinde sağladığı mükemmel akustik günümüz için bir sırdır. Tanrılara ve devrin imparatorlarına adanan yapı, Roma tiyatro mimarisinin ve yapım tekniğinin son çizgilerini sergiler. Girişin iki yanında Grekçe ve Latince yazıtlardan Curtius Crispinus ve Curtius Auspicatus adlı şehrin zengini iki kardeş tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.(4)
Tiyatronun cavea bölümü yarım daire planlı olup, geniş bir diazoma ile ikiye ayrılır. Üst caveanın arkasını 59 kemerden oluşan geniş bir galeri boydan boya çevirmektedir. Caveanın iki tarafında girişlerin üzerindeki özel localar imparatorluk ailesine ve ocak rahibelerine ayrılmıştır. Orkestradan itibaren yükselen oturma sıralarının ilki senatör, yargıç ve yabancı elçilere, ikincisi kentin ileri gelenlerine aittir. Kadınlar genellikle üst sıralarda, galerinin altındaki bölümde otururlardı. Geri kalan bölümler kentin tüm vatandaşlarına açıktır. Sahne tiyatronun en çarpıcı bölümüdür.
Konglemara bloklarından inşa edilen iki katlı fasadın alt katında aktörlerin sahneye çıkışlarını sağlayan beş kapı vardır. Orkestra düzeyindeki küçük kapılar vahşi hayvanların kapatıldığı dehlizlere aittir. Üst kattaki sütunlu cephe mimarisinin tam ortasında üçgen bir alınlık içinde tiyatroların kurucusu ve koruyucusu olan şarap tanrısı Dionysos'un bir kabartması işlenmiştir (4)
13. yüzyılda Selçuklar yapıyı kervansaray olarak kullanmış ve tipik Selçuklu mimarisi tarzında bir kemerle yapının kuzey tarafını sağlamlaştırmışlardır. Günümüzde çesitli konser, şenlik, festival ve yaglı güreşlerde kullanılmaktadir. (1)
KAYNAKÇA
1.https://www.gezikolik.com/tr/Tarih_Kultur/Antik_Kentler/Turkiye/ANTALYA/Antalya__Aspendos_Antik_Kenti/e_7701.aspx2. https://tr.wikipedia.org/wiki/Aspendos3. https://www.antalyasam.com/default.asp?kategori_id=49&haber_id=314. https://www.antalyamuzesi.gov.tr/tr/aspendos-orenyeri
Türkiye'nin Başlıca Gezilecek Yerleri
- Abant Gölünü gezelim
- Alaçatı'yı Gezelim - İzmir-Çeşme
- ALANYA'YI GEZELİM Mİ ?
- Edirne'de Dolmenler
- Eğirdir Gölü ve Doğal Güzellikleri
- Fethiye ve Ölü Deniz
- Dalyan ve İztuzu Plajı
- Gediz Deltası ve İzmir Kuş Cenneti
- Girlevik Şelalesi - Erzincan
- Göbeklitepe- Cihanda İlk Yerleşke ve Gizemleri
- GÖKÇEADA VE GÜZELLİKLERİ
- Göreme'nin Turizm, Doğal ve Tarihi Özellikleri
- Gülşehir Nevşehir
- GÜRÜN GÖKPINAR GÖLÜ ALLAH' IN AKVARYUMU
- IHLARA VADİSİ TARİHİ VE DOĞAL DOKUSU
- Hazar Gölü ve Kömürhan Köprüsü Elazıg
- Harput Şehri Kalesi ve Tarihi Eserleri
- Harran'da Tarih Kültür Mimari ve İlk Üniversite
- İznik ve İznik Kalesi
- GÖKSU VADİSİ
- Gerger ve Yeni Kale Cendere Köprüsü ile Vadisi ( Kahta )
İliniz, ilçeniz hatta köylerinizin, doğal güzellikleri hakkında yazılar yazabilir, Turistik, tarihi ve doğal güzellikleri fotoğraflarınız ile paylaşabilrisiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya s_kuzucular@hotmail.com
0
0
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın