Ayini Cem Cem Ayini Nedir

 Âyin-î Cem -   Bkz: Cem Ayini 

Cem kelimesinin sözlük anlamı toplanmak bir araya gelmektir.  Cem Ayin’i ise  toplu olarak yapılan ayin anlamındadır.  Cem Ayini. Alevi ve Bektaşilerde dost, ahbap, tarikat üyelerinin toplanarak  sazlı sözlü eğlence ve ibadet meclisleri ile eğlencelerine denilir. Cem, Alevilerin toplu halde ettikleri ibadetin adıdır.

"Ehl-i Hakk Âyin-î Cemi" yapılan ibadethanelere  de "Cemhâne" –“  Cemevi”adı verilmiştir. Ehl-i Hakk Âyin-î Cemi'ne katılan kişiler Hakkın huzurunda olduklarına inanırlar;  inaçlarına göre de "Ehl-i Hakk Âyin-î Cemi" yapılan yerlerde ilahî bir tecelli gerçekleşir. Bu ayin  Mevlevilerde   ziyafetli dervişan meclisi olarak başlamış , Bektaşi ve Alevi geleneklerine dem  ilavesi ile girmiştir.  [1]

Mevlevilerde Cem Ayini

Sema’ya benzeyen Ayin-i Cem törenleri, tekkeye vakfiyede bulunanların vakfiye şartına, adağı olanların isteğine veya bir canın niyazı üzerine gerçekleşirdi. Yatsı namazından sonra yapılır, dervişler veya muhibban   tekkedeki  Meydan-ı Şerif’e toplanır, ayakları mühürlenmiş şekilde  Şeyh Efendi’nin baş kesmesini bekler, şeyh postuna otururunca  dervişler veya muhibban da oturur  yemekler yenilip kahveler içildikten ve ikramlar yapıldıktan sonra Neyzenbaşı taksime başlardı. Taksim bitince ayine başlar isteyen yerle görüşür, kalkar, şeyhe  niyaz eder, hırkasının kollarını giyerek direk tutar ve semaya başlardı. Ayin-i Cem’de tennure giyilmezdi ve kol açma mecburiyeti yoktu, selâm aralarında durulmaz, ayin bitmedikçe de sema bırakılmazdı. “[2]

Mevlevi ayinlerinin de kendine özgü nitelikleri vardır.  Mevlevilerde yapılancem ayinleri ile  Bektaşi ve alevilerin cem ayinleri arasında pek çok fark vardır.

Mevlevi  cem ayinlerinde  sadece ayin-i şerif ile  devr vardır. Bektaşi ve alevi cemlerinde ise  “dem” de bulunur.

AHİLERDE CEM AYİNİ

Ahi ocaklarında da cem ayinleri olur sema etmek  dışındaki diğer ritüellere Ahilerde de rastlanılırdı. Ahilerin cemleri de genellikle yatsı namazından sonra yapılır. Yemekler yenilir ve eğlenceler düzenlenirdi.

ALEVİ VE BEKTAŞİLERDE CEM AYİNİ

“Cem de bulunanlar bir birlerinden Razı Olmak zorundadır.  Cem de bulunan bir kişi başka bir kişiye dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, Cem'e başlanmaz. Alevilerin temel ibadeti olan Cem, bir DEDE´nin gözetiminde,  yerine getirilir. Cem ibadetine katil, hırsız, yolsuz, düşkün kimseler giremez.”[3]

Cem ayini Azeri Türkleri  ve Bektaşiler arasında birbirlerinden biraz farklı yapılmaktadır. Divan şiirinde cem ayini  tabiri sık sık görülür.

Her geda – tab anlamaz  ayin –i cemdir bezm –i mey
Bunda  bir şahane tavr-u başka alem vardır.                     Baki'      

Neyle meyle bir alay mahbubla herdem gelin
Bezm- i Cem ayinin kabrimde mu’tad eyleyin          Rif’at    [4]

Alevi ve Bektaşilerin cem ayinleri kimi sünni çevrelere ta yanlış tanıtılmış ve bilinmiş, bu kanı kısmen de olsa şiirimiz de yer almıştır. 

Müheyya bezm-i sahba her taraf  ağyardan tenha
Beyim ayin-i Cem icra kılalım kim zamanıdır.                 Rasim

Böyledir bizde de ayin -i şerif 
Tek gelir meclise çift çift gideriz       La Edri  

Âdem-i kâmilden alın haberi
Tasdik eder Mustafa’yı Haydar’ı
Dört kapıdan kırk makamdan içeri
Âyin-i ceme varan cana kurbanız             Aşık Agahi ( Şarkışla- Emlek Yöresi)

 

 KAYNAKLAR

 

• [1]  A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996- shf.
• [2]  Nadir Karnıbüyükler, MEVLEVÎ AYİN-İ ŞERİFİ – Sema Töreni, https://www.konyamevlevi.com/?p=118
• [3] Remzi Kaptan, Cem ve Cemde Okunan Gülbanklar, Deyişler, Mersiyeler, Duazlar, https://www.alevitentum.de/Cem.pdf
• [4] A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996- shf.