Azl Nedir Uzun Ünlüyü Kısa Okumak

Azl Nedir ( Aruz da Uzun Ünlüler)

Osmanlıca azl : عزل

Azl kelimesinin sözlüklerdeki anlamı: Ayırmak , işten çıkarmak ve uzaklaştırmak şekillerindedir. Eski dilde bu sözcük kınamak, azarlamak, atma, dökme, çıkarma, makamından çıkarma anlamlarına da gelir.

Azl sözcüğü edebiyatta kafiye ile ilgili bir terim olarak da kullanılır. Azl edebiyatta, aruz veznine ait kafiye bilgisinde kelimenin sonunda bulunan “ n” harfinden evvel gelen “ i “ a ” ve “ u “ seslerini hem sesli harf hem de uzatma harfleri yani harf-i med olarak kabul etmek demektir. Bu ise “ n “ harfinden önce gelen a, i, u seslerinin üzerine ya hareke konulur ya da kısa okunacakken vezin gereği uzun okutulması, kısa sesli hecenin vezin gereği uzun sesli olarak kabul edilmesi denirdi.

Eski edebiyatta “ n “ harfinden den önce gelen “ a, i u “ seslileri imla harfleri olarak da görülürler, imla harflerinin med harfleri makamında okunmasına da istilaf derlerdi. Uzunca okunacak bir harfin de kısa okunmasına eski edebiyatta azl diyarlardı.   İstilaf ile azl bir anlamda imale ile zihafı andırıyordu.

Azl işlemi “ n “ harfinden önce gelen uzun seslinin kısa sesli gibi okunması işlemi oluyordu.

Örneğin

“ Ebnâ -yı dehr her hünere âferin verir “ dizesindeki aferin sözcüğünde “ n “ den evvel gelen “ i ” yi uzun okumak ayıp sayılırdı.

Nitekim Ziya Paşa :

Med verdi elif ve nuna

Verdi hareke kimi sükuna

Diyerek nundan önceki kısa sesi uzun okuyanları ayıplamış, nun ve sükûn kelimelerinde “ n” harfinden önce okunacak seslilerin kısa okunması gerektiğini ifade de etmiştir.

“Hüzne dair sohbet açtın eyledin mahzun beni “

Dizesinde  mahzun kelimesinde ne den önceki “ u “ sesi kısa okunur.