BAB

Bab / bâb :  باب

Bâb Arapça kökenlidir ve temel anlamı ile “kapı” manasındadır. Edebiyatta “kitapta açılan yeni kapı “ anlamından hareketle kitapların bölümleri için kullanılan ama sözlük anlamları ile pek çok anlam içeren bir sözcüktür.

Sözlük Anlamları

Bâb kelimesi sözlüklerde: Bölüm, kısım. Kapı. Fasıl, Mevzu. Hususi madde. Vesile; konu, bahis,“bir kitabın aynı cins konularının toplandığı fasıllar”  Bir kitabın bölümlerinden her biri. “Arapçadaki fiil çekim kalıplarının her biri” anlamları ile tarif edilir.

Edebiyatta Bâb

Edebiyatta bâb daha ziyada bir kitapta, bir edebi eserin düzenlenmesinde, konuların ele alınıp işlenmesine göre ayrıldığı bölümlerden her biri veya kitabın en geniş bölümü olarak anlaşılır.  Kitapların bölümlerine kitabı oluşturan bütünün parçalarına, kitapların bölümlerine denilir.

Eski devirlerde kitaplar konularına göre bâblara bölünür, kitapların ana konuya bağlı diğer bölümlerine de bâb adı verilirdi. Bu bâblar numaralandırılabilirdi.

Hadis kitaplarında aynı konudaki hadislerin bir arada bulunduğu ana bölümler içinde yer alan tâli – yan – bölümlere de bâb denir. Hadisleri bablara göre toplamaya ve hadis kitaplarının bölümleri olarak sıralamaya ise “ tasnife ale'l-ebvâb” adı verilir.

Tarikatlarda Bâb ve İmam Kapısı

Şia ile ilgili tarikatlarda İmam'ın en kıdemli öğrencileri ve vekillerine bâb denilir. Bâb terimi Şia ilgili tarikatlarda “dinî-hiyerarşik bir unvan olarak kullanılmış, Şialar mârifetullaha açılan kapılar olarak gördükleri imamları bab olarak adlandırmışlardır. Bu nedenle Şia’ya bağlı mezheplerde bab sözcüğü “beklenen gizli imama açılan kapı”, mezhep büyüğü anlamlarındadır.” Bâbü’l-imâm: imamın en kıdemli ve en yetkili talebeleri anlamındadır.

Bâb İle Kurulan Tamlamalar

Bâb-ı âli : (yüksek kapı) : Osmanlı imparatorluğunda, İstanbul’da: sadâret, dâhiliye ve hâriciye nezâretleri ile şûrâ-yi devlet dairelerinin bulunduğu bina. Mecazen Osmanlı Hükümeti

Bâb-ı adalet: hak kapısı.

Bâb-ı aşk: aşk kapısı

Bâb-ı cihân : Cihanın kapısı

Bâb-ı esrâr: Sırlar kapısı

Bâb-ı esaret: Esaret kapısı

Bâb-ı hükümet : hükümet dâiresi veya hükümet kapısı

Bâb-ı hümayün : Topkapı Sarayı'nın ilk ve en büyük kapısı

Bâbü’l-imâm : imamın en kıdemli ve en yetkili talebeleri 

Bâb-ı fetvâ-penâhî: Şeyh’ülislamın fetva kapısı

Bâb-ı meşihat : Şeyh’ülislam kapısı.

Bâb-ı irtişa' : rüşvet kapısı.

Bâb-ı saadet : sultan sarayı; İstanbul. Astâne, Dâr-üs-saâde

Bâb-ı ser-askerî : askerlik dâiresi, askerlik şubesi

Bâb-t şerif : Konya'daki Mevlânâ türbesinin kapısı.

Bâb-ı zabtiyye : İstanbul’da zaptiye dâiresi, emniyet müdürlüğü .

Bâb-ül-mendeb: Kızıldeniz ile Hint Denizi  arasındaki  boğaz.

Bâb-ı ümit : ümit kapısı