Balığa Halka Takmak Deniz Kulağı Sedef

 BALIĞA  HALKA TAKMAK - DENİZKULAĞI - SEDEF -

Günümüzde göç yollarını ve bulundukları yerleri, davranışlarını vb izlemek için  hayvanların kuşların ve balıkların elektronik ciplerle izlendikleri vakidir. Divan şairlerimizde  rastlanılan çık sayıda beyitte ne amaçla yapılığını anlayamasak da balıkların kulaklarına gümüş halka takıldığı ortaya çıkmaktadır.[1]

Farklı devirlere yaşamış birçok  divan şairinin şiirlerinde bu konun anlatılmış olması ilgi çekicidir.  Evliya Çelebinin yazdığı seyahatname de Sultan Murat’ın Bağdat seferine giderken Urfa’da balıklı gölde iki balığın kulağın altın mengüş – halka geçirdiğini anlatır. Ama nedeni ifa etmez. A. Talat Onay’ın adı geçen eserinde de   balıkların kulağına  gümüş halka takılma âdetinin gerekçesi izah edilmemiştir.

Sadece  balıkların kulağına değil kuşların ayağına da hall takıldığı  da  anlaşılır.

İki büktün bu ten-i zerd-i nizarım  guyiya
Mürg-i can ayağuna hal hal eyledin.    Necati

Guş-i mahiye takar sanki gümüşten halka
Nazil oldukça su iste katarat-ı emtar.      Mesihi

Balığın kulağına gümüşten halka takıyor gibi  buldukça deniz kabuklarını  - sedef yapılan  midye kabukları - kulağına takıyor.

Guş i mahi –i hüner deyayı endişemdedir.
Dürr-i irfan bahr-ı gevher – nak-ı idrakimdedir.   Esad Muhlis Paşa

Hüner sedefi   balı kulağı  gibi  fikir ve hayalimin  denizlerindedir.  İrfan incisi gibi olan  anlayışımın mücevherleri  de denizdedir.

Guş- mahı işitirsen de: Sadef    Tufe-i Vehbi  
Deniz kulağınıı işitirsen sedef  de...

İçinden inci çıkarılan istiridye kabukları ile  midye kabuklarından sedef yapıldığı, bu kabukların sedef sanatında kullanıldığı, sedefin hammaddesinin bu kabuklar olduğu, halk arasında bu kabuklara deniz kulağı dendiği , deniz kulağı da denilen kabukların işlenerek sedef kakma sanatında  eşya yapımında kullanıldığı veya eskilerin bu kabukları kulaklarına boyunlarına vb taktıkları divan şairlerimizin şiirlerinde geçen malzemelerdendir.

Dür tek dişin sözünü her dem işitmek ister
Bahrün müdam anun çin sahildedir kulağı     Fuzuli[2]

İnci gibi dişlerinin arasından çıkan  sözlerini  duymak için deniz, sürekli olarak kulağını sahilde tutar.

 KAYNAKÇA

[1] A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996, shf130

[2] A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar, MEB Yayınları,  İst. 1996, shf130