Bâyezîd Bestami Kimdir.
Bâyezîd Bestami
Osmanlıca yazılışı; Bâyezîd Bestami : بسطامی بايزيد
Hayatı menkıbelere boğulmuş olan ve hayatı hakkında pek az bilgi bulunan buna rağmen Türk ve İslam âleminde en çok tanınmış olan mutasavvıflardan biridir.
Doğum tarihi kesin olarak bilinmediği halde Hc.160 veya 188 (m. 803)’de İran’da Hazar Denizi kenarında Bistâm’da doğduğu düşünülen, 231 veya 261 (m. 874) senesinde Bistâm’da vefât eden “Ehl-i Sünnet ve Cemâatın büyük âlimlerinden ve büyük evliyadan”[1] meşhur bir mutasavvuftur.
Bâyezîd Bestami, Silsile-i aliyye” denilen büyük âlim ve velîlerin beşincisidir. “Sultân-ül-ârifîn” lakabıyla meşhur olan bu sufinin Künyesi, Ebû Yezîd’dir. Asıl İsmi Tayfur, babasının adı Îsâ’dır.[2] “Dedesi Sürûşân (Serûşân) aslen İranlı Mecûsî bir din adamıyken Müslüman olmuş, babası Îsâ’nın iki kızı ile üçü de âbid ve zâhid olan Âdem, Tayfur ve Ali adlarında üç oğlu dünyaya gelmiştir. Ortancaları olan Tayfur “Sultânü’l-ârifîn, pîr-i Bistâm, Bâyezîd (Ebû Yezîd)” diye meşhur olmuştur.”[3]
İmâm-ı Ca’fer-i Sâdık’ın talebesi olan Bâyezîd Bestami, otuz sene kadar da Şam civarında bulunmuş, hayatı boyunca sufilik ile görüşlerini halka aktarmış, Suriye Irak, İran ve Anadolu coğrafyasında veli mertebesinde görülmüştür.
Düşünceleri ile İbn Arabî’nin de dikkatini çekmiş İbn Arabî eserlerinde ondan sık sık bahsetmiştir. İbn Arabî’nin görüşlerini tarikatlarının rehberi olarak gören Nakşibendî şeyhleri de Bayezîd Bistami’ye karşı derin bir muhabbet beslediklerinden divan edebiyatında Nakşibendî tarikatına mensup olan şairlerimiz Bâyezîd Bestami’nin adını sık sık zikretmişlerdir.
Bâyezîd Bestami, hakkında en çok menkıbe oluşturulan sofilerden birisidir. Bu nedenle onun hayatı, yaptıkları ve kerametleri ile ilgili çok sayıda menkıbe vardır. Mezarının Bistam’da olduğu bilinmesine rağmen, Hatay’ın Hassa ilçesindeki bir mahalin onun mezarı olarak kabul edilmesi ve Suriye Türkmenleri, Hatay, Osmaniye, Gaziantep ve Kahramanmaraş civarındaki pek çok kişiye Bestami adının verilmesi şöhretinin günümüze kadar devam ettiğine güzel bir kanıt olarak gösterilebilir.
İderdi tâ‘at-ı sad-sâlesin rehîn-i mecâz
Bu hüsn ile nazar itseydi Bâyezîd sana Semerkândî-i Âmidî Âgâh
İden hoşnûd pîrini gümânsuz Bâyezîd olur
Velî hoşnûd itmeyen yahin bil kim yezîd olur Dede Ömer Ruşeni
Kimi ki zâhir ile Bâyezîddur dirsen
Bakılsa çeşm-i hakîkatle Bû Leheb görinür Semerkândî-i Âmidî Âgâh
Asrında Bâyezîd ise korlar mı hâline
Âgâh şehrî Âmidün etfâli bellidür Semerkândî-i Âmidî Âgâh
KAYNAKÇA
[1] https://www.luggat.com/bayezid-i%20bistami/1/1
[2] https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Alimleri-Ansiklopedisi/Detay/BAYEZID-I-BISTAMI/1171
[3] SÜLEYMAN ULUDAĞ, https://islamansiklopedisi.org.tr/bayezid-i-bistami
