Belirtme Durumu Nedir ve Eki

BELİRTME DURUMU

Fransızca:  Accusatif, accusatif absolutif

İNGİLİZCE:   Accusative, absolutive accusative.

Almanca:    Akkusativ, Wenfall, absolutiver Akkusativ

 

Osmanlıca:   Mef’ulün bih, mef’ulün sarih

Kelime türü:  Dil bilgisinde bir terim

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:   Yükleme durumu, yükleme hali , -i  hali

TANIM:

“Yüklemi geçişli bir fiil olan cümlede fiilin doğrudan etkilediği, -i/ -ı, -u/ -ü ekini almış isim, yükleme durumu, yükleme hâli,  akuzatif. “[1]

“Ad görevindeki sözcüğün taşımakta olduğu kavramın etkilendiğini bildiren duruma denir.” [2]

Belirtme durumu ekinin eklendiği ad, anlamca belirtilmiş olur:

Kediyi bana ver. (Verilmesi istenen varlık, yani kedi , belirtilmiş olur.)

Belirtme durumu  -i (ve değişimleri olan; -ı, -u, -ü; -y-i, -y-ı, -y-ü, -y-u) ekiyle yapılır.

Al kitap okudu ( Yalın )

Ali kitabı okudu ( Belirtme)

Müdür okul aradı

Müdür okulu aradı

Yol-u  (temizlemek),  hava-yı (ısıtmak), okul-u (sevmek), yüz-ü (okşamak)  hal-yı ( kurutmak )

Evi (ev-i) , bahçeyi (bahçe-y-i) , çocuğu (çocuğ-u) , düşünceyi (düşünce-y-i) , üzümü (üzüm-ü) ; Evi gezdik; Çocuğu uyuttu; İstanbul'a gitmeyi düşünüyorum; Sağlam düşünceyi bulana kadar aramalıyız vb.

Not:  İyelik eki “-i” ile belirtme durum eki “-i”  görev ve sağladıkları anlam bakımlarından bir diğerinden çok farklıdır.  Belirtme durum eki almış sözcük anlamca nesneyi belirtir.   İyelik eki ise nesnenin sahibini, nesnenin kime ait olduğunu ifade eder.

Peyniri yola dök. ( peynirin sahibi belli değil)

Peynirini bana ver (  peynirin sahibi belli iyelik )

Kalemi kayboldu.  “-i” eki kalemin III. tekil kişiye (o) ait olduğunu gösterir ve iyelik ekidir

[1] https://www.nedirnedemek.com/belirtme-durumu-nedir-belirtme-durumu-ne-demek

[2] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982