Bilal-i  Habeşi

Hz Muhammed’in ilk ezancısı, ilk sahabelerden ve sesi çok güzel olan azadlı kölesidir.  Bilal’ı Habeşi, ilke yedi Müslümandan birisi, ezanı ilk okuyan Müslüman,   hayatı boyunca yapılmış olan tüm muharebelere katılmış olan sahabelerden birisi olarak bilinir.

Habeş asıllı olduğu için Bilal- Habeşi denmiştir. Asıl ve tam adı    (Bilal bin Rebah)dır. (d. 581, ö. 641),[1]

 Annesinin adı Hamâme, babasının adı Rebah'tır. İslamiyet'i ilk kabul edenlerden ve bunu açıktan ilan eden ilk yedi kişiden biridir.  “Habeş asıllı bir köle olarak Arabistan’ın batı tarafındaki Serât’ta veya Mekke’de Cumah kabilesi içinde dünyaya gelmiş”[2],  Müslüman olduğu için çeşitli işkencelere mâruz kalmıştır. Bilal-ı Habeşi’nin annesi  Hameme ve babası da köledir.  Annesinin adındandolayı  İbn Hamâme diye de anılan Bilâl, İslâmiyet’i Hz. Ebû Bekir vasıtasıyla kabul etmiş, lakin Müslümnalığı kabul ettikten sonra çok çeşitli işkencelere maruz kalmıştır.

Mekke müşriklerinin ileri gelenlerinden Ümeyye’nin kölesi  olan Bilal'in İslam'ı seçtiğini duyduğunda Ümeyye’nin ve diğer müşriklerin  onu vazgeçirmek için ağır işkencelere başvurduğu, Bilal'in işkenceler karşısındaki direncinin Mekkeli müşrikleri çok etkilediği söylenir.[3]

Zalim Ümeyye; O’nun Müslüman olduğunu anlamış ve onu Müslümanlıktan çevirmek için ona sayısız işkenceler uygulamıştır. Bilal’in işkence gördüğünü gören Ebu Bekir “ Benim yanımda senin şu kölenden daha güçlü ve kuvvetlisi var. Hem de senin dinindendir. İstersen onu al ve bunu bana ver” diye bir teklifte bulunmuş Ümeyye b. Halef bu teklifi kabul edip öteki köleyi alıp ;  Bilâl’i Ebu Bekir’e vermiştir.  Böylece Bilal-i Habeşi de işkenceden kurtulmuş olur.

Bilâl-i Habeşî, 622 yılındaki hicrete katılarak Mekke'den Medine'ye gelir  Medine'de Müslümanlar, namaz vakitlerinin bir şekilde bildirilmesi gerektiğine karar verirler.  Abdullah bin Zeyd, gördüğü bir rüyayı Hz.Muhammed'e anlatır. Rüyasında ezanın bugünkü şeklini duymuş ve  bunu Hz. Muhammed’e anlatmıştır.  Ve  bu  ezan Bilal'e öğretilir. Böylece Bilal ilk ezanı bir duvarın üzerine çıkarak okur.  Bundan sonra namaz vakitleri  ezanla duyurulmaya başlanmıştır.

Bilâl-i Habeşî , Hz Muhammet devrindeki Bedir, Uhud, Hendek dahil tüm savaşlara katılmış, Müslümanların ezancısı olmuştur. Muhammed'in ölümünden sonra  Şam'a yerleşmiş ve orada vefaat etmiştir. 641 Ehl-i Beyt mezarı olarak bilinen Şam'daki Bab'üs Sağîr mezarlığına defnedilmiştir.

Peygamberimizin devrinde ilk ezanı okuyan kişi  olan Bilai Habeşi,  onun ölümünden sonra da ezan okumaya devam ederek dinleyenleri ağlatmıştır.

Divan şairleri Bilal’i öldükten sonra da mezarın içinde ezan okuduğuna işaret etmişlerdir. Divan şiirimizde  Bilal, bülbüle eş tutulmuş, müezzin anlamında da kullanılmıştır.[4]

Demen ki şiiri hemin Hafız u kemalindür
Ezan okumadı ı dünaydan gidince Bilal       Hayali

Halka ilan etmeye  din –i Muhammedin taatin
Eyledin ol Mescid-i Aksa’ya  ta’yin –i Bilal     Fuzuli

Kabr de kılsam rakip ucundan  efgan der gören
Hayf- kederden yer altında ezan okur Bilal              Mesihi

Bu şiirde Bilal’in öldükten sonra da mezarıın içinde ezan okuduğuna işaret edilmektedir.

Şâm ezânına Bilâl-i zülf barmak gösterür

Ka‘be-i hüsnüñ diyârında kaçan karara kâş       Gelibolulu Sun’î (1486- 1534) Hayatı..

Şişe-i reng-i Bilal-i alalım destimize
Varalım küp diline farz-ı eda eyleyelim        Laedri    

Müslümanların müşriklerden korkup namazlarını yer altında kıldıkları günler bu beyitte işaret edilmiştir.

 

 KAYNAKÇA

 

• [1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilal-i_Habe%C5%9Fi
• [2] MUSTAFA FAYDA, https://islamansiklopedisi.org.tr/bilal-i-habesi
• [3] İbn Sa'd, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, Beyrut 1960, III, s. 232
• [4] A. Talat Onay , Edebiyatımızda mazmunlar, MEB Yayınları, Ank. 1996 shf 142