Birleşik Sözcük Birleşik Kelime Türk Lehçelerindxeki klarşılıkları

Birleşik  Sözcük  Birleşik Kelime

Fransızca:   mot compose

İNGİLİZCE:   compount word

Almanca:    zusammengesetztes word

Osmanlıca:   Mürekkep kelime

Kelime türü:  Dil bilgisinde bir terim

TANIMLARI

“Yeni bir kavramı karşılamak için iki veya daha çok kelimenin Türkçenin söz kalıplarına uygun belirli yollarla bir araya getirilmesi ile kurulmuş söz birliği.”

“Yeni bir kavramı karşılamak üzere belirtisiz isim tamlamalarından, sıfat tamlamalarından, isnat gruplarından, birleşik fiillerden, ikilemelerden, kısaltma gruplarından veya kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan kelimeler”

“ Ses düşmesi, ses türemesi, sözcük türü kayması, sözcükte anlam kayması ile kurulmuş olan ve aralarına ses girmeyecek kadar kalıplaşmış bulunan iki veya daha fazla sözcükten meydana gelen sözcüklere denir. “[1]

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

Bunların benzetme yolu ile ilk anlamlarını kaybetmiş olanları ile birleştirme sırasında ses düşmesine uğrayanları ve iki fiil birleşimine dayananları bitişik yazılırlar.

Açıkgöz, başıbozuk, dedikodu, gecekondu, kaptıkaçtı, katırtırnağı, «bir bitki», Akdeniz, Kızılırmak, Uludağ, cumartesi, kaynana (<kayın ana), sütlaç (sütlü aş), bakım evi, yemekhane, hissetmek, zannetmek, kaybolmak,

AYRI YAZILAN  BİRLEŞİK KELİMELER

Ses düşme, türeme, anlam ve tür kaymalarına uğramayan birleşik kelimeleri oluşturan kelimler   ayrı yazılır.

 kara yolu, öğrenci yurdu, ana dili, gül suyu, bal arısı, koz helvası, yaban keçisi, çalı kuşu, yer elması, kuru yemiş, sapasağlam, derin derin (düşünmek) diri diri (yakmak); yarım yamalak (iş); alay etmek, kabul etmek, yok olmak, yazıvermek, bakakalmak, bilebilmek, olagelmek, kaybolmak, emretmek, seyretmek, kürek çekmek, çam devirmek, eyvah, hayhay

Birleşik kelimenin birleşik ad, birleşik fiil, birleşik sıfat, birleşik zarf, birleşik ünlem gibi türleri vardır.Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşmuş ifadeler yeni bir kavramı karşılıyorsa bileşik sözcük olurlar

TERİMİN TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞLIKLARI

Azerbaycan Türkçesi: müräkkäb söz; Türkmen Türkçesi: goşma söz; Gagauz Türkçesi: katlı laf;Özbek Türkçesi: qoşma söz; Uygur Türkçesi: muräkkäp söz; Tatar Türkçesi: qusma süz; Başkurt Türkçesi: quşma hüz; Kırık: koşma söz; Krç.-Malk.: koş söz; Nogay Türkçesi: kabatlı söz; Kazak Türkçesi: kürdeli söz~ birikkeň söz; Kırgız Türkçesi: tataal söz; Alt:: kolbolu sös; Hakas Türkçesi: hadıl sös; Tuva Türkçesi: narın sös; Şor Türkçesi: *kadıl sös; Rusça: slojnoye slovo[2]

[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982

[2] BSTS / Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 1997