Bosnalı Fevzî Mehmed Kimdir

Fevzî Mehmed

(d.1048/1638-ö.1090/1679)

Fevzî’nin şairliği, IV. Mehmet (1648-1687) dönemine rastlar.  Fevzi’nin şairliği ile tanınmaya başladığı yıllarda Sebk-i Hindî üslûbu etkilidir.

Fevzî, IV. Mehmet zamanında şair olarak tanınmaya başlamıştır. Bu dönemde Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, sadrazam olmuş devletin görkemi halen  üstün düzeylerde iken  gazelde Şeyhülislam Yahya ve Şeyhülislam Bahâyî, Kaside, gazel ve hicivde ise Nefi’nin büyük tesiri vardır.  Gazelde üstat şair kabul edilen Nâilî-i Kadîm ile Nâbî ile devrin diğer büyük şairi Bosnalı Sabit devre damgasını vurmuşlardır.

Tezkireler (Safâyî, Şeyhî Mehmed, Beliğ) XVII. Yüzyılda yaşamış olan Fevzî adında iki şairden söz etmişlerdir. Tezkirelerin sözünü ettiği her iki Fevzi adlı şair de asıl adı Mehmet olarak gösterilmiş, Bosna’da doğduklarını yazmışlardır.  Tezkirecilerin birisi Bosna’da diğeri İstanbul, Üsküdar semtinde yaşamış olarak gösterdikleri her iki Fevzi’nin de aslında tek bir Fevzi olduğu, Bosnalı zannedilen Fevzi’nin İstanbul’a gelerek Üsküdar semtinde yaşadığı iki farklı şair gibi zannedilen Fevzilerin aslında aynı kişi olduğu Yunus Kaplan’ın çalışmaları ile anlaşılmıştır.  Nitekim tezkirelerin iki farklı şair gibi gösterdikleri şiirler beyitler ise, tek bir Fevzî Divanı’nda bir araya getirilmiş [1]olması da tezkirecilerin yanıldıklarını gösteren en önemli kanıtlardan biridir.

Şu halde 17. Yy da yaşamış olan biri, Bosnalı, diğeri İstanbul Üsküdar semtinde yaşayan Fevzi olarak gösterilen her iki Fevzi’nin hayatı hakkında verilen bilgiler Bosna’da doğup İstanbul Üsküdar’a gelen tek bir Fevzi’nin biyografisi ile ilgili bilgilerdir.

Fevzi’nin biyografisi hakkında devrin kaynakları az sayıda bilgi vermiş üstelik bir şairi iki şair gibi göstermek yanılgısına da düşmüşlerdir. Buna rağmen Fevzi’nin şiirlerinden de hayatına dair bazı ipuçlarına erişilmiştir.  Bu bilgilere göre: Fevzi ( Mehmet)  1638 yılında Bosna’da doğmuş, iyi bir eğitim almış,  umduğunu bulamamış,  Fazıl Ahmet Paşa’nın kâtipliğini yapmaya heveslenmiş, İstanbul’a gelerek Üsküdar da yaşamaya başlamış, Ebussuud Efendi’nin fetvalarını yazmakla görevlendirilmiş,[2] ne görevlerle ve hangi nedenlerle katıldığı tespit edilemese de Cehrin seferleri gibi bazı seferlere de katılmıştır.

Fevzî,  bir şiirinde 1678 tarihinde Çehrin Seferi dönüşünde ailesinin vebadan öldüğünü, geriye on yedi aylık bir çocuğunun kaldığını, düşürdüğü bir tarihle bize haber vermektedir. [3] Nitekim bu tarihten sonra ailesini tamamen kaybettiğinden dolayı büyük bir üzüntüye kapıldığı anlaşılmakta, tamamen dine ve ibadete verdiği ve Hac farizasını yerine getirmek için gittiği Mekke’den de sağ dönemediği 42 yaşında iken  öldüğü ortaya çıkmaktadır. [4]

Fevzî Divanı’nın üç yazma nüshası; Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Manzum Eserler Nu. 357, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü Nu. 392, Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Bölümü Nu. 557’de kayıtlıdır. [5]Fevzî Divanı 3 terkib-i bend, 1 terci-i bend, 1 müsemmen, 1 musammat kaside, 3 tahmis, 145 gazel, 20 kıta, 25 rubaiden oluşmaktadır.[6]

Fevri Divanı hakkında   Özer Şenödeyici ve Fazilet Çöplüoğlu’nun yüksek lisans tezi 2006, Nilgün Doğramacı, yüksek lisans tezi 2007, Yunus Kaplan ise doktora tezi – 2008 -çalışmalarında bulunmuşlardır.

KAYNAKÇA

[1] YRD. DOÇ. DR. ÖZER ŞENÖDEYİCİ ,Fevzî, Mehmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7134

[2] KAPLAN, Yunus].[17. Yüzyıl Şairlerinden Fevzî Dîvânı], [Doktora Tezi], Samsun, [2008].

[3] YRD. DOÇ. DR. ÖZER ŞENÖDEYİCİ ,Fevzî, Mehmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7134

[4] YRD. DOÇ. DR. ÖZER ŞENÖDEYİCİ ,Fevzî, Mehmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7134

[5] KAPLAN, Yunus].[17. Yüzyıl Şairlerinden Fevzî Dîvânı], [Doktora Tezi], Samsun, [2008].

[6] YRD. DOÇ. DR. ÖZER ŞENÖDEYİCİ ,Fevzî, Mehmed, https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7134