Bükünlü Çekimli Dil Nedir

BÜKÜNLÜ DİL

Fransızca:  LANQUE FLEXİONNELE   

İNGİLİZCE:   inflexsional lanquage

Almanca:     flektierende

 

Osmanlıca:   tasrifi lisan

Kelime türü:  Dil bilgisinde bir terim

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:   tasrifli  dil- çekimli dil 

TANIM:

“Dil bilgisi görevleri ve yapı bakımından, kelime köklerinin başında, içinde veya sonunda türlü değişikliklerin  olduğu diller .”[1]

“Gramer görevleri ve yapı bakımından, sözcük köklerinin başında, içinde veya sonunda çeşitli değişikliklerin meydana gelen diller.”[2]

Kök halindeki kelimelerin başında, içinde ya da sonunda çeşitli değişikliklerin olması ile kelime türetilen dillerdir.

Bu yapıdaki dillerde,  kökler de hiç değişmeyen sesler vardır. Örneğin Arapçadaki kelam, kalem,  kelime, tekellüm kelimelerinin hepsinin kökü ( ktb ) köküdür. Örneklerde görüldüğü gibi ktb kökü başına sonuna, ortasına ekler alarak hem yeni kelime türetmiş hem de kurallı çekim ve yapım ekleri ile yeni anlamlar kazanmıştır.     Bu tip dillerde sözcük köklerinin sesleri sabit kaldığı halde sözcüğün önüne, ortasına ya da sonuna gelebilen ekler yeni kelimler türetir.  Sözcük kökü ile yeni sözcük veya sözcük çekimi arasında her zaman a bir bağ vardır.   Sözcüklerin başına sonuna veya ortasına gelen aynı kökler ap ayrı köklerden aynı yöntemler ve kalıplarla kelimler üretir

Klm : kelam, kelime, kamil,  kalem, tekkellüm

Slm . selam, selime,  salim, salem, tesellüm

Ktb : Kitab   (i) ve (a )

Şkr : şikar

Ktb: katib ( a) ve  (i)

Şkr : Şakir

Ktb : kütub  ( u ) ( u )

Şkr: şükür

Tekettüb, teşekkür, mektub, meşkur,

Das hause ( Almanca ev )  die hauser ( Almanca evler )

Fail ( Arapça fiil)  şair şiir

 Samî ve Hint-Avrupa dilleri köklerin başlarına ortalarına ve sonlarına ek alarak kökten hem yeni kelime türetirler hem de kökler de büyük değişiklikler meydana gelir.  Bu tip dillere bükünlü diller denir.

[1] Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü

[2] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982