Bürümcük ve Bürdü Kumaşları ile Başörtüleri

BÜRÜMCÜK 

Sözlükler bürümcükü “ham ipekten dokunmuş ince kumaş “ olarak tarif eder. Bürümcük aynı zamanda ham ipekten yapılmış bir  başörtüsü türü olarak da geçer.

XV. yy. Osmanlı kayıtlarında bürümcük tabiriyle geçen bir kumaş türünün olduğu kaynaklarda geçmektedir.

Fikret Salman  adı geçen eserinde  bürümcükle ilgili şu bilgileri vermiştir. “Yüksek (fazla) bükümle elde edilen ham ipek iplikle, genelde bez ayağı örgüyle dokunurdu. Daha sonra pişirme denen kaynatma işleminden geçirilen bürümcük, bu işlem sebebiyle ipliklerde oluşan çekilme sonucunda kumaş yüzeyinde kıvrılmalar ve bükümler meydana gelir. Kumaş adını, kendi özelliğini oluşturan bu kıvrımlardan almaktadır. Ham ipekten dokunan bürümcüklerde bez ayağı örgüsü kullanılmakla birlikte, pişmiş ipekten yapılanların da bükülmeyi arttırmak için, krep türü farklı bir örgü kullanılır.”[1]

Bazı yörelerde bürümcüğe  Pembizar  dendiği anlaşılmaktadır.  Bürümcük lerin %100 ipekten yapıldığı gibi   %50 ipek ve pamuk karışımlı olarak üretildiği de anlaşılmaktadır.  Bürümcükler çözgü ipek ve pamuk karıştırılarak çok yüksek tur bükümlü ipek atkı şeklinde dokundukları  terbiye edilerek kullanıldıkları terbiye edilince de ipeklerinin hafif bükünlenmesi nedeni ile özel bir görünüm elde ettiği anlaşılır.

Fikret Salman’a göre bürümcüklerin erkekler ve kadınlar için üretilen türleri de olduğu anlaşılır. “Kadınlar için yapılan bürümcüklerin atkı ve çözgüsü ipektendir. Helalu denen ve erkekler için dokunan bürümcüklerde ise çözgü pamuk, atkı ipek ipliktendir. Çözgüde yer yer pamuk iplik kullanılarak yollu dokunan bürümcükler de yapılmıştır. Beyaz pamuk iplikle dokunduğunda bu yollar mat bir görünüm verir. Bunların renkli ipliklerle dokunan ya da dokunduktan sonra boyanan türleri de vardır. Bürümcük XV Ile XıX. Yy.lar arasında başta Bursa olmak üzere, Biledk, Alaşehir, Muğla, Denizli ve İstanbul'da dokunuyordu.”[2]

      Bürümcük’ün bayanlarda iç çamaşırı olarak  yarım kol uçları ve boğazları ipek ipliği ile iğne oyası yapılarak kullanıldığı  erkeklerde  ise yarım kolları ipek olup geri kalan kısmı pamuk olarak kullanıldığı anlaşılır.

Bürümcük, düğünlerde yakası ve kolları  iğne oyası ile işlenmiş  gelin ve damat gömleği olarak da kullanılmıştır.  Bürümcükler el tezgâhlarında  dar enli  dokunabilmiş, çoğu zaman da bir gömleklik top halinde üretilmişlerdi.

Bürdü: :  Pembizar Bürümcükten yapılan  bayanların örtü olarak kullandığı bir tür  başörtüsüdür.  Pembizar bürümcükler el tezgahlarında bitmiş haliyle 20 cm eninde top halinde satılan   bürümcük kumaşlarından yapılırlar. Baş örtüleri 20 cm eninde 120 cm boyunda kesilir ve  uçları renkli ipekten iğne oyaları ile işlenip  flor olarak kullanılmaktadır.

KAYNAKÇA

[1] Fikri SALMAN,Türk Kumaş Sanatıda görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz,e-dergi.atauni.edu.tr )

[2] Fikri SALMAN,Türk Kumaş Sanatıda görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz,e-dergi.atauni.edu.tr )