Buse Nedir-  Bus u Kinar – Der Kenar

Osmanlıca yazılışı : Buse, bûs :   بوسه  - بوس    

Buse Farsça, öpmek, öpme, öpüş, öpücük  anlamındadır. Kenar ise Türkçeye geçen anlamı ile kıyı, kenar, son kıyı, nihai sınır,  Kinar ise: kuçak – aguş- anlamına gelir.

Buse öpücük ve diğer anlamları ile kullanırken buse-i kinar, öpücük kucaklamak anlamında şairlerimiz tarafından sık sık kullanılmıştır.  Bus- u kinar, veya  buse-i kenar, öpüp kucaklamak anlamı ile çok sık kullanılan bir tabirdir.  Şairlerimiz bu tabiri, bahar ayları, gezi, eğlence, vakitlerinde gül – bülbül mazmunlarıyla, tenha ıssız bir yer arayıp bulamadıkları hayalleriyle kullanmışlardır.

Âlem-i âbı eylemek kâbil değil mahfî hele
Bî-tekellüf dilberi bûs ü kinâr etmek de güç               BURSALI BELÎ

Yanağından bir öpüş dertlere merhem oluverdi
Ama bir bûs-ü kenar herkese mahrem oluverdi        

Piyale dönse ey Baki yine gül devrini görsek
Kenar-ı- cû da aşk ettikçe dilber der kenar olsa.        Baki

Mey elde dolaşsa – kırmızı gül mevsimi gelse-  ( iham)  kenarda çay şırıldasa ( kadehte şarap ta) dilberde tenhada dursa  ( onun öpüp kucaklasam)

Kenara gelmiş iken yar-i çârdeh sale
Hikayet-i  gam-ı deh sale’nin zamanı mıdır .     Nazim

On dört yaşındaki sevgilim  tenha bir yere ( kucağıma gelip)  oturmuşken. On yıllık gamın hikâyesini dinlemenin zamanı mıdır?

Kenar kelimesi bazan taşra güzeli  anlamında da kullanılmıştır. Taşra güzelleri İstanbul güzellerinden daha vefalı ve güzel kabul edilir.

Gördük kenar dilberlerinin mah –ı ruların
Şehriler içredir yine şuhun güzidesi.                             Süleyman Arif

Gördük kenar dilberlerinin  güzel yüzlerini şehirleri içredir yine güzellerin en seçkinleri

Bazan da Taşra kızlarının daha güzel oldukları halde İstanbul güzelleri kadar nazik ve cilveli olmadıkları ifade edilir.

Bilen hâki Sitanbul’dur  rüsum –u şive vü nazı
Kenarın dilberi nazik de olsa nazenin olmaz.         Nabi [1]

Buse doğal olarak leb dudak kelimesi ile alakalı kullanılır. Din dışı konularda şiirler yazan şairlerin şiirlerinde öpmek, öpücük, dudak çok sık geçer. Dudak renginden dolayı, şarabı d anımsatır şarap, la’l ( renginden dolayı dudağı ve şarabı hatırlatır ve şarabın sembolüdür ) dudak ve buse birlikte sık sık  geçer.

Cam-ı şarâb-ı la‘l lebün mübtelâsıdur
Şol bûseler ki ondan alur kan bahâsıdur            Nedim

 (Kırmızı yakut gibi şarabın kadehi dudağının tutkunudur; o buseler ki, kan değerini ondan alır)[2]

Öpmek ve öpüşmek bezen kelime oyunları ve  dolaylı şekilde de anlatılır.

Ol lebler ile aş yirer belki kanuma
İmrenmesün dehânı meded iki cânludur       Baki [3]

 (O dudaklar ile belki kanımı içmeye niyetlenir; ağzı imrenmesin meded iki canlıdır. Aşermek hamile kadınların canını çok çeken şey olduğuna göre beyitteki imalar bu yönde anlaşılmalıdır.

Taşradan geldi çemen sahnına bigane  diyu
Devr-i gül sohbetine laleyi iletmediler                     Necati

Der kenar, sayfaların kenarlarına, arzuhal kenarlarına, resmi evrakların veya zarflara yazılan dipnot anlamında da kullanılmıştır.

Defter-i uşşaka Bezm-i mukayyed olduğun
Şüphe yokdır arz-ı halin der kenar olsun da gör.    Bezmi

Kenar sözcükleri ile başka terkipler de kurulmuştur:

İbram- kenar:  kucağa çekmek için zorlama, bir köşeye zorla götürme, bir köşede zorla öpme anlamlarında  kullanılmıştır.

KAYNAKÇA

 

• [1] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB . 1 996- SH144-145
• [2] Fatma KANDEMİR, BÂKÎ VE NEDÎM’İN GAZELLERİNDE SEVGİLİDEKİ GÜZELLİK UNSURLARI, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi  Ocak, 2008
• [3] Fatma KANDEMİR, BÂKÎ VE NEDÎM’İN GAZELLERİNDE SEVGİLİDEKİ GÜZELLİK UNSURLARI, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi  Ocak, 2008