Çapraz Kafiye Nedir ve Uyak Örnekleri

 

Çapraz Kafiye: ( Çapraz Uyak )

 

Dörder mısralı bendelerle  veya nazım birimleri ile kurulan nazım biçimlerinde görülen kafiye şemalarından biridir. Dörtlüklerin  tek sayılı  1. ile 3.  dizeleri ile çift sayılı ve 2. ile 4. mısralarının birbirleriyle kafiyeli olmasına çapraz kafiye denir.  abab cdcd, efef gibi.

Çapraz kafiye  Kafiyelerin, türüne  göre değil, dizilişine göre aldığı bir addır. Çapraz kafiye şairlere pek çok konuyu işleme fırsatı verir. Bu nedenle çapraz kafiyeli şiir örneklerine çok sayıda rastlamak mümkündür.  Çapraz kafiyeye  “Çaprazlama”  da denmektedir.

 

Rindlerin Ölümü

Hâfız'ın kabri olan bahçede bir gül varmış;      a
Yeniden her gün açarmış kanayan rengiyle.   b
Gece, bülbül ağaran vakte kadar ağlarmış     a
Eski Sirâz'i hayal ettiren ahengiyle.                 b        Yahya Kemal

……

Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı,         a
İbibikler öter ötmez ordayım...                  b
Mektubunda diyorsun ki “Gel gayrı!”       a
Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım...     b

…..

Şu bakır zirvelerin ardından                     a
Bir süvâri geliyor kan rengi.                     b
Başlıyor şimdi melül akşamdan                a
Son ışıklarla bulutlar cengi...                    b

----

Bir hayalet gibi dünya güzeli
Girdiğinden beri rüyâlarına,
Hepsi meshûr, o muamma güzeli
Gittiler görmeye Kaf dağlarına        Yahya Kemal- Mehlika Sultan

Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken   -a
Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu’muz      -b
Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken    -a
Sana uğurlar olsun… ayrılıyor yolumuz.        –b      Faruk Nafiz Çamlıbel

 

Sanat adlı  şiirin bu dörtlüğünde "dururken-tuttururken" sözcükleri ile "Anadolu'muz-yolumuz" çapraz uyaklıdır.  (çapraz kafiye) vardır.

Dörtlük sayısı sınırsız olan nazım şekillerinde de kullanıldığı gibi tek bir dörtlükte de çapraz kafiye kullanılabilir.