Allah’ın  ölümden  ve haşrden sonra müminlere vaad ettiği   ebedi mekândır.  Farçası  “behişt ”,  Eski Türkçedeki karşılığı ise “ uçmak” tır . İslâm inancına  göre ölümünden sonra bir insan, kıyamet sırasındaki yeniden dirilişe kadar mezarında kalacak haşrden sonra hak edenler cennete gidecektir.

 

Rıdvan dokuz dolandı  sekiz uçmağı  veli
Bunca melekler içre seni kıldı intihap             Mesihi

 

 

Vardık der-i saâdetine yâri görmedik

 Girdik behişte hayf ki dîdârı görmedik [1]        Şeyh Galip

 

 

Cennet'e Sırat köprüsünden geçilerek girilecektir.  Cennet'te huriler bulunacak.  Kâfir, müşrik ve münafık kişiler Cennet'e giremeyeceklerdir.  Cennete girenler burada ebedi olarak kalacaklar; acıdan, üzüntüden, korkudan ve utançtan uzak - her dileği yerine gelen, mutlu cennetlikler olacaklardır.  Cennetekiler çok kıymetli elbiseler giyecekler, güzel kokular içinde, güzel köşklerde kalacaklar,  her şeyin en güzeline sahip olacaklar, hep  33 yaşında  kalacaklardır . "İman edip salih ameller işleyenlere, kendileri için; içinden ırmaklar akan Cennetler olduğunu müjdele. Cennetlerin meyvelerinden kendilerine her rızık verilişinde, “Bu (tıpkı) daha önce bize verilen rızık!” diyecekler. Hâlbuki bu rızık onlara benzer olarak verilmiştir. Onlar için orada tertemiz eşler de vardır. Onlar orada ebedi kalacaklardır."(2:25) Nebe Sûresi 31,32,33,34.[2]

 

Cennet ‘in sekiz şeklinin olduğu, yani cennetin  sekiz kademesinin  ve kapısının bulunduğu rivayet edilir. Hadislerde “Cennetin sekiz kapısı olduğu” açıkça ifade edilmiştir,(bk. İbn Hacer,VII/28).Cennetin sekiz kapısı nın adı ise Salat, Cihad, Reyyan, Sadaka (Zekât), Hac, Af, Eymen (Sağ, mübarek) ve Zikir-İlim .[3] dir.

 

“Kim Allah yolunda, malından iki şey harcarsa, cennetin kapılarından ‘Allah’ın kulu! Burası güzeldir, buradan girin.’ diye çağrılır. Namaz ehli olanlar / sürekli namazını kılanlar, Salat (namaz) kapısından çağrılır. Cihad ehli olanlar, Cihad kapısından çağrılır. Oruç ehli olanlar / sürekli oruçlarını tutanlar Reyyan (su içip kanan) kapısından çağrılır. Sadaka ehli olanlar /daima sadaka verenler, Sadaka kapısından çağrılır”

 

İslami kayakların tasvir ettiği  cennet, sekiz kapıdan girilen, sekiz türlü mekanlardan oluşmaktadır. Sekiz türlü cennete girecek olanlar da amellerine göre bu cennetlerden ve kapılarından içeri gireceklerdir. Her amelin kendine mahsus bir kapısı vardır.  Amellere göre açılacak olan  bu kapılardan çağrılanlar  bu kapıların açıldığı cennetlerden birine girerler.  Bu cennetlerin en yücesi Naim’dir. [4]bu kademede  peygamberlerin, şehitlerin ve en dindar kişilerin barınacağı söylenir.  Cennete giden müminler  amallerine göre  bu sekiz cennetten birine gidecekti. Bu sekiz cennetin, özellikleri, kademeleri ve adları  şunlardır:

 

 

         1. Naim, CENNET-ÜL NAÎM,  Sevinç Bahçesi  (Maide:65, Yunus:9, Hac:56)

 En yüksek cennet mertebesi: peygamberlerin, şehitlerin ve en dindar kişilerin barınacağı mertebedir. Beyaz gümüştendir.  “Allah’a içten bağlı olan kulların girecekleri ve karşılıklı tahtlar üzerinde kurulacakları, kendilerine sayısız rızk ve meyvelerin ikram edileceği, baş ağrısı vermeyen, sarhoş etmeyen, içenlere zevk veren bembeyaz bir kaynaktan doldurulmuş kadehlerin sunulacağı, yanlarında iri gözlü, bakışlarını yalnızca eşlerine çevirmiş zevcelerinin bulunacağı “ cennettir.

 

Naim’i vaslın ansam duzah ı hicre salar canım
Bana bî mucib ol kadd-i kıyamet çok azab eyler.      Baki' 

 

Kapuñda cân fidî_itmek zihî Naîm-i bihişt (411/5)
Tapuñdan ayru dirilmek zihî azâb-ı elîm                  Ahmedi 

 

           2.  Adn ( İkamet ve temekkün) CENNET-ÜL ADN ,

 

Cihat Kapısı, eymen (mütevekkillerin) kapısı,  ebedi mutluluğun bahçesi : (Tevbe:72, Ra'd:23) Bu Cennet el değmemiş  parlak inciden  yapılmıştır. Bütün cennetlerin ortasında ve bütün cennetlerin âlâsıdır. Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar için hazırlanmış,  içlerinden ırmaklar akan, içlerinde muhteşem köşkler bulunan cennettir.

 

Cennat –ı  Adn bunnca  mualla kusur ile
Ol bezm-i hasa  nispet ile pür kusur olur          Naili Kadim 

 

 

         3.Huld : CENNET-ÜL HULD - Dâru'l-hulûd  - (Furkan:15)Ebedi Bahçeler,  Ebedi kalış  , sarı mercandan yapılmıştır.

 

Dar-ı Huld’un bir müsenna beytidir yahut dedim
Dedi Rıdvan yok bu beyti cennetin manasdır.           Nedim   

 

 

           4.Firdevs. ( bahçe) Cennetin en yüksek bahçeleri, CENNET-ÜL FİRDEVS,

 

(Kehf:107, Mü'minun:11) Kırmızı altından yapılmıştır. Selsebil ise  Firdevs’te akan suyun adıdır.  “îman edip sâlih amel işleyenlerin, içlerinde konaklarıyla birlikte ebedî kalacakları; huşu içinde namaz kılanların, boş şeylerden yüz çevirenlerin, zekâtlarını verenlerin, iffetlerini koruyanların “gideceği cennettir.

 

Bağa reşk etse reva ravza-i Firdevs-i berin
Şol kadar zinet ü fer verdi yine ferverdin           Baki

 

Şol arak kim ol gül andamın yanağından çıkar
Selsebil aynıdır Firdevs bağından çıkar.                 Sururi

 

 

 

             5.Me’vâ   ( Mekânı)  CENNET-ÜL ME'VÂ Barınağın bahçesi (Necm:15) :

 

Yeşil zebercettendir. “Allah’tan korkanların, Allah’ın verdiği rızklardan sarf edenlerin “ girecekleri cennettir.

 

Zahida bilmez miyiz cennet-i Me’vâ dediğin
Kuy-ı cananı koyup anda durur mu  âdem         Müfti Yahya

 

          6.Âlâ : ( Yüksek) CENNETÜL KARAR, Zü’l Celal:

 

Sarı misk cennetidir. (Duha:51)

 

Çektitir beğ seherini doğruca Sa’dabad’a
Tutayım zinde iken  cennet-i Âlâda makam             Nedim   

 

                7.Dâru's selâm — Selamet evi/ Selamet yuvası, kırmızı yakuttan yapılmıştır. Ayıp ve  afetten ari olanların gideceği Cennettir. 

 

Ey bir selam ile andın  çü Ahmed’i
Dar’üs selamdan sana bin selam ola        Ahmet Paşa

 

 

 

                 8. Ravza :   Dar’ül Karar : Cennet’ül Ravza :  

 

Sulu  çayırlı yer, bahçe. Ravza’- Rıdvan-
Riyaz-ı cennet- Cennet Hazinedarı Rıdvan’ın bulunduğu Cennettir. 

Ravza-ı  hâk-i derin bağ değil  cennettir.
Kim ki Cennet diler ol ravzada me’va  eyler             Fuzuli     

 

Ya ol vâlâ alem kim kâmet-i dil cûsu olmuştur
Riyaz-ı cennetin  guya ki bir serv-i hıramanı              Nedim

 

 

Not:  Beyit Örneklerinin bazıları  A. Talat Onay Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB 1996, SHF 155-156 den alınmıştır.

 

 KAYNAKÇA 

 

---