Damak Ünsüzü Nedir ve Türk Lehçelerindeki Terim Karşılıkları

DAMAK ÜNSÜZÜ- SESSİZİ 

Fransızca:    consonne gutturale

İNGİLİZCE:   guttural

Almanca:    guttural, kehlkopfalut

 

Osmanlıca:    HANEKİ SAMİT

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:   boğazlı, damak sessizi, damak fonemi, damaksı, damaksıl

TANIMLAR :

Dil sırtı yardımı ile öndamakta veya artdamakta meydana gelen ses: g (g ), k (k), ğ (ğ), h (h), n (n), y ünsüzleri gibi.[1]

Dil sırtının tümseklenip ön veya art damağa yaklaşması veya dokunması ile çıkarılan ünsüz türleri:

Kesmek, gezmek, ekmek, kalın, atkı, yoğurt, yiğit, bañka, yoñga kelimelerindeki k / k /, g / g, ğ ve ñ ünsüzleri gibi. Bunlardan k / g,

Dil sırtının ön tarafı ile ön damak arasında boğumlandıkları için ön damak ünsüzleri; k / g ünsüzlüre de dil sırtının arka tarafı ile art damak arasındaki bölgede soğumlandıkları için art damak ünsüzleri adlarını alırlar. ğ ve ñ ünsüzleri her iki türde de yer alır. Boğumlanma noktaları, hece kurdukları ünlülerin kalın veya ince oluşu ile ayarlanır: eğer, ağar, zeñgin, yañgın gibi.

TERİMİN TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞLIKLARI

Azerbaycan Türkçesi: dilarxasi samit; Türkmen Türkçesi: boğaz çekimsizi ~ damakçekimsizi; Gagauz Türkçesi: damaklı konson; Özbek Türkçesi: til órqa undósi; Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) tilkäyni üzük tavus ~ (D.Uyg.) til uçi käyni üzük tavuşi; Tatar Türkçesi: tel artı tartığı;Başkurt Türkçesi: aňqaw tartmqıhı; Kmk: til artı tutuğu; Krç.-Malk.: tilni art kesegi blaaytılgan kısık tawuş ~ tilni art keseği bla aytılgan tunakı tawuş; Nogay Türkçesi: taňlaytartıgı ~ tîl artı tartıgı; Kazak Türkçesi: til artı dawıssızı; Kırgız Türkçesi: tandayçıl ünsüz tıbış;Alt:: taňday tuyuk tabış; Hakas Türkçesi: tîl soondagı ün çoh tapsag; Tuva Türkçesi: tıl soonuňa'jık eves ünü; Şor Türkçesi: tildiň sooba aydılçatkan soglasnıy; Rusça: zadneyazıçnıysoglasnıy / zadnenyobnıy soglasnıy[2]

[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982

[2] BSTS / Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 1997