Destur ve Nutuk Nedir Örnekleri

Destur ve Nutuk  Nedir Tekke Edebiyatı Nazım Şekilleri

Osmanlıca yazılışı : Destur :  دستور

Osmanlıca yazılışı : Nutuk :  نطق.

Destur sözcüğünün genel manasıyla sözlük anlamları: “İzin, müsaadem, ruhsat. Zerdüşt dîninin rûhânî başkanı. İzin verin geçelim, müsaade edin, kimse olmasın, açılın, savulun! cin ve peri serinden kurtulmak için söylenen bir söz. Kanun, türe” [1]yol verin, ahid, söz, ahde vefa,   şekillerindedir.

Nutuk sözcüğünün sözlüklerdeki genel anlamları: söz, lâkırdı; konuşma, nutuk, söylev, bir kalabalığa karşı söylenilen söz,) söyleyiş, söyleme kuvvet ve hassası şekillerindedir.

Edebiyatta ise nutuk  nesir anlamı ile söylev, hitabet,  tekke ve zümre şiirinde ise  dervişlere tarikat kurallarını öğretmek maksatlı söylenmiş şiirlere denmektedir.  Bu yazıdaki konumuz ise Dini Tasavvufi aşık edebiyatındaki “Destur”  ve “Nutuk”  şiir türleri olmaktadır.

Edebiyattaki terim anlamı ile Dini Tasavvufi, tekke Edebiyatında ise bir nazım çeşididir.

Destur, nazım biçimi Tekke edebiyatında, tekke önderlerinin, pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni girenlere tarikatın adabını,  tarikatın derecelerini, tarikatın sülukunu, adabını, kural ve kaidelerini öğretmek amacıyla yazdıkları nutuk nitelliği gösteren şiirlerdir.

Nutuk Nazım Şekli

Nutuk nazım şekli tekke edebiyatı nazım biçimlerindendir. Nutuk ve Destur, Dini tasavvufi şiirde biçim ve içerik olarak birbirlerine çok benzemektedirler ve bir birleri ile de çok ilgilidirler.

Desturlar nutuk ve koşmalar gibi 11 'li hece ölçüsüyle söylenen, 5 ila  dörtlüükten oluşan , şekil olarak koşma düzeninde tertip edilen, konu ve şekil yönlerinden nefeslere benzeyen şiirlerdir.  Fakat daha ziyade tarikatın esaslarını taliplere yani tarikata yeni dâhil olan derviş adaylarına tarikatın, esaslarını, adaplarını, tarikat derecelerini, tarikatın yol, yöntem usül ve erkânını öğretmek maksatlı söylenirler.  Bu yönleri ile destur ve nutuklar didaktik şiirlerdir. Bu şekilde bir içeriğe sahip olduklarından nefeslerden bir ölçüde ayrılır.  Adından da anlaşıldığı gibi Nutuk dervişlere öğüt şeklinde yazılan, tarikata girme şartlarını ortaya koyan, tarikatın esaslarını hatırlatan özellikleri ile diğer dini tasavvufi âşık şiiri türlerinden farklıdır.

 Destur ve nutuk tarikata yeni giren dervişlere, ihvanlara, taliplere tarikatla ve tasavvufla ilgili öğütler veren tarikatın esaslarını aktarmak için yazılan tekke şiiri türüdür. Nutuklar talipleri tarikatla ilgili çeşitli konularda bilgilendirmek amacıyla söylenmiş, bu kurallara uyarlarsa tarikata girebilecekleri veya tarikatta kalabilecekleri ima edilmiştir.

Alevi ve Bektaşiler bu konularla ilgili yazılmış tarikat ve adabı ile ilgili didaktik amaçlı nefeslere Nutuk veya Destur adını vermişlerdir.

Kaygusuz Abdal Pir Sultan Abdal bu türde başarılı örnekler vermişlerdir.

Nutuk Destur Örneği :

Maksut cihâna gelmekten
Kişi Rab’bin bilmek imiş
Rab’bini bilmekten murat
Evliyâsın bulmak imiş

Anın ile olur devlet
Anı beyan kılar âyet
Hak’ka yalvarmaktan murat
Gerçeğe yol varmak imiş

Bulmak değil imiş bilmek
Bilmek değil imiş bulmak
Evliyâya gönül vermek
Rengine boyanmak imiş

Onlar durur Hak’kı bilen
Gayrısı yalandır yalan
Dervişlikte murat olan
Külliyen yok olmak imiş

KAYGUSUZ aşk pervânesi
Oldu Hak’kın divânesi
Ehli aşkın sermâyesi
Aşk od’una yanmak imiş   Kaygusuz Abdal



Nutuk

Eliftir doksan bin kelamın başı
Var Hakk'a şükreyle beni n'eylersin
Vücudun şehrini arıtmayınca
Yüzünü yumaya suyu n'eylersin

Vücudun şehrini verme gayrıya
Hatır yıkıp güç eyleme gayrıya
Var bir amel kazan Hakk'a yaraya
Hakk'a yaramayan huyu n'eylersin          Pir Sultan Abdal

[1] https://www.osmanice.com/osmanlica-5664-nedir-ne-demek.html#:~:text=destu